Informujemy, że Pani/Pana dane osobowe są przetwarzane przez Fundację Instytut na Rzecz Kultury Prawnej Ordo Iuris z siedzibą w Warszawie przy ul. Zielnej 39, kod pocztowy 00-108 (administrator danych) w ramach utrzymywania stałego kontaktu z naszą Fundacją w związku z jej celami statutowymi, w szczególności poprzez informowanie o organizowanych akcjach społecznych. Podstawę prawną przetwarzania danych osobowych stanowi art. 6 ust. 1 lit. f rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z 27 kwietnia 2016 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia dyrektywy 95/46/WE (RODO).

Podanie danych jest dobrowolne, niemniej bez ich wskazania nie jest możliwa realizacja usługi newslettera. Informujemy, że przysługuje Pani/Panu prawo dostępu do treści swoich danych osobowych, ich sprostowania, usunięcia lub ograniczenia przetwarzania, prawo do przenoszenia danych, prawo wniesienia sprzeciwu wobec ich przetwarzania, a także prawo do wniesienia skargi do organu nadzorczego.

Korzystanie z newslettera jest bezterminowe. W każdej chwili przysługuje Pani/Panu prawo do wniesienia sprzeciwu wobec przetwarzania danych osobowych. W takim przypadku dane wprowadzone przez Pana/Panią w procesie rejestracji zostaną usunięte niezwłocznie po upływie okresu przedawnienia ewentualnych roszczeń i uprawnień przewidzianego w Kodeksie cywilnym.

Do Pani/Pana danych osobowych mogą mieć również dostęp podmioty świadczące na naszą rzecz usługi w szczególności hostingowe, informatyczne, drukarskie, wysyłkowe, płatnicze. prawnicze, księgowe, kadrowe.

Podane dane osobowe mogą być przetwarzane w sposób zautomatyzowany, w tym również w formie profilowania. Jednak decyzje dotyczące indywidualnej osoby, związane z tym przetwarzaniem nie będą zautomatyzowane.

W razie jakichkolwiek żądań, pytań lub wątpliwości co do przetwarzania Pani/Pana danych osobowych prosimy o kontakt z wyznaczonym przez nas Inspektorem Ochrony Danych pisząc na adres siedziby Fundacji: ul. Zielna 39, 00-108 Warszawa, z dopiskiem „Inspektor Ochrony Danych” lub na adres poczty elektronicznej [email protected]

Przejdź do treści
PL | EN
Facebook Twitter Youtube

Opinia dotycząca projektu ustawy o zmianie ustawy o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży („Zatrzymaj Aborcję”)[1] – druk sejmowy 2146

Data publikacji: 20.02.2018

Opinia dotycząca projektu ustawy o zmianie ustawy o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży („Zatrzymaj Aborcję”)[1] – druk sejmowy 2146

 

Przedmiotem opinii jest ocena prawna projektu ustawy o zmianie ustawy o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i dopuszczalności przerywania ciąży, wniesionego do Sejmu przez Komitet Inicjatywy Ustawodawczej „Zatrzymaj Aborcję” na rzecz zmiany ustawy o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży, reprezentowany przez Pełnomocnik Komitetu panią Kaję Godek w dniu 30 listopada 2017 r.

 

  1. Uwagi wstępne

Wnioskodawcy w uzasadnieniu do projektu ustawy wskazują, że zasadniczym celem proponowanej nowelizacji jest zapewnienie, aby konstytucyjne prawo do ochrony życia wynikające z art. 38 Konstytucji RP nie było różnicowane ze względu na stan zdrowia dziecka poczętego. W opinii wnioskodawcy w art. 38 Konstytucji nie wskazano ani początkowej, ani końcowej granicy działania konstytucyjnej ochrony, co oznacza, że prawo polskie konsekwentnie powinno chronić życie każdego człowieka od jego początku aż do naturalnej śmierci. Zdaniem projektodawcy, poprzez wyeliminowanie przepisu pozwalającego na przerwanie ciąży z powodu podejrzenia choroby lub niepełnosprawności dziecka, z polskiego porządku prawnego znikną uregulowania, które uchybiają art. 38 (prawo do życia), art. 68 ust. 3, art. 69 (obowiązek szczególnej opieki państwa nad niepełnosprawnymi) oraz art. 72 (ochrona praw dziecka).

W aktualnym stanie prawnym art. 4a ust. 1 ustawy z dnia 7 stycznia 1993 r. o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży[2] przerwanie ciąży jest dopuszczalne, gdy:

  1. ciąża stanowi zagrożenie dla życia lub zdrowia kobiety ciężarnej (tzw. przesłanka medyczna),
  2. badania prenatalne lub inne przesłanki medyczne wskazują na duże prawdopodobieństwo ciężkiego i nieodwracalnego upośledzenia płodu albo nieuleczalnej choroby zagrażającej jego życiu (tzw. przesłanka eugeniczna),
  3. zachodzi uzasadnione podejrzenie, że ciąża powstała w wyniku czynu zabronionego.

W myśl art. 4a ust. 2 wspomnianej ustawy w przypadku wystąpienia tzw. przesłanki medycznej albo eugenicznej przerwanie ciąży jest dopuszczalne do chwili osiągnięcia przez płód zdolności do samodzielnego życia poza organizmem kobiety ciężarnej. W przypadku podejrzenia, że ciąża powstała w wyniku czynu zabronionego, jej przerwanie jest możliwe, jeżeli od początku ciąży nie upłynęło więcej niż 12 tygodni, a wystąpienie danych okoliczności stwierdził prokurator (art. 4a ust. 5).

Projekt zakłada uchylenie aktualnie obowiązującego art. 4a ust. 1 pkt 2 ustawy z 7 stycznia 1993 r. o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży i tym samym eliminację jednej z trzech przesłanek dopuszczających dokonanie aborcji (odpowiadającej za pozbawienie życia stosunkowo największej liczby dzieci nienarodzonych w Polsce).

 

  1. Opinia merytoryczna (materialnoprawna)

Ogólny standard ochrony prawnej nasciturusa w porównaniu do pozostałych 195 państw świata jest w Polsce niski. Aktualnie obowiązujące uregulowania plasują Polskę na dalekim miejscu wśród 196 państw pod względem skali ochrony życia ludzkiego od poczęcia. 69 krajów jest bardziej proaborcyjnych niż Polska, a aż 126 zapewnia ochronę na poziomie równym lub wyższym niż Polska (prawo przewidujące przynajmniej jeden wyjątek aborcyjny mniej niż w Polsce). Państw, które całkowicie chronią życie człowieka od poczęcia (z zachowaniem możliwości ratowania życia matki) jest 58[3]. Żaden ze wskazanych 126 krajów nie przewiduje automatycznej bezkarności matki dokonującej aborcji – w Polsce karalność ta jest wyłączona[4]. Wśród państw europejskich aborcji na podstawie przesłanki eugenicznej nie dopuszcza Andora, Malta, San Marino[5] oraz Irlandia, która w swej konstytucji zapewnia, że państwo uznaje prawo do życia nienarodzonych, w pełni szanując równe mu prawo matki do życia i gwarantuje respektowanie go w ustawodawstwie oraz w miarę możliwości, obronę i dochodzenie tego prawa zgodnie z obowiązującymi ustawami[6]. Przerwanie ciąży jest natomiast możliwe w przypadku ryzyka utraty życia z powodu choroby fizycznej matki, jak i w przypadku ryzyka śmierci z powodu samobójstwa[7].

Należy podkreślić z całą stanowczością, że nie istnieją normy prawa międzynarodowego nakładające na państwa obowiązek legalizacji aborcji w jakimkolwiek zakresie. Wymóg legalizacji aborcji pojawia się jedynie w przepisach jednego z traktatów regionalnych (w art. 14 Protokołu do Afrykańskiej Karty Praw Człowieka i Ludów w sprawie Praw Kobiet w Afryce, podpisanego w Maputo 11 lipca 2003 r.), którego stroną nie jest Rzeczpospolita Polska[8].

Prawo międzynarodowe wymaga natomiast, aby państwa w sposób jednoznaczny i niepozostawiający wątpliwości interpretacyjnych określiły, jakie regulacje w kwestii przerywania ciąży obowiązują na ich terytorium. Tak m.in. Komitet Praw Człowieka ONZ w sprawie Amandy Jane Mellet przeciwko Irlandii[9] wskazał, że poprzez wadliwie sformułowane przepisy ustawy skarżąca nie mogła uzyskać informacji, które lekarz mógł jej przekazać nie naruszając prawa (gdyż czyniłby to na jej wyraźną prośbę), lecz nie zrobił tego, ponieważ brzmienie ustawy mogło budzić jego uzasadnioną obawę, że mimo działania zgodnego z prawem zostanie postawiony w stan oskarżenia. W kontekście sprawy Mellet przeciwko Irlandii podkreślić należy, że wbrew częstokroć powtarzanym w mediach informacjom, Komitet nie uznał samego zakazu aborcji za złamanie któregokolwiek postanowienia Paktu i nie nakazał Irlandii zmiany prawa w zakresie dostępu do aborcji. Podobnie Trybunał Sprawiedliwości w Luksemburgu w sprawie Society for the Protection of Unborn Children Ireland Ltd. przeciwko Grogan[10] uznał, że mimo, iż aborcja stanowi usługę w rozumieniu art. 60 Traktatu ustanawiającego Europejską Wspólnotę Gospodarczą, to zakazanie przez Państwo Członkowskie, w którym przerywanie ciąży jest zabronione, rozpowszechniania informacji o tożsamości i lokalizacji klinik świadczących tego typu usługę znajdujących się w innym Państwie Członkowskim, które nie zabrania przerywania ciąży, nie stoi w sprzeczności z prawodawstwem wspólnotowym.

Niezależnie od powyższego, wiele umów międzynarodowych, których postanowień Rzeczpospolita Polska zobowiązała się przestrzegać, otacza ochroną życie każdego człowieka, w tym dziecka w prenatalnej fazie rozwoju oraz wskazuje na szczególny obowiązek otoczenia troską osób (a więc także dzieci) niepełnosprawnych. Żaden z tych traktatów nie zawiera sformułowania sugerującego, że ochrona życia ludzkiego rozpoczyna się dopiero do momentu urodzenia.

Międzynarodowy pakt praw obywatelskich i politycznych otwarty do podpisu w Nowym Jorku 16 grudnia 1996 r.[11] w art. 6 ust. 1 stwierdza, że „Każda istota ludzka ma przyrodzone prawo do życia. Prawo to powinno być chronione przez ustawę. Nikt nie może być samowolnie pozbawiony życia”. Chroniąc życie każdego człowieka należy przyjąć, że Pakt chroni je również na najwcześniejszym etapie rozwoju. Ochronie prawnej podlega bowiem życie samego człowieka, a nie jego konkretne etapy życia. Każda inna interpretacja byłaby niezgodna z zakazem dyskryminacji ze względu urodzenie, które w świetle art. 24 i 26 Paktu stanowi odrębne kryterium zakazu dyskryminacji (nie wolno zatem inaczej traktować ludzi narodzonych i nienarodzonych). Prawo do życia dziecka nienarodzonego podkreślone jest także w dalszej treści art. 6, który w ust. 5 zakazuje wykonania wyroku śmierci na kobiecie ciężarnej. Przepis ten jest konsekwencją uznania niezależnego statusu dziecka nienarodzonego w odniesieniu do jego matki, co zostało jednoznacznie potwierdzone w pracach przygotowawczych nad Paktem. Dokumenty z prac przygotowawczych nad Paktem, które zgodnie z art. 32 Konwencji Wiedeńskiej o prawie traktatów[12] stanowią „uzupełniające środki interpretacyjne”, wyraźnie zaznaczają, że głównym powodem, dla którego kary śmierci nie powinno się wykonywać na kobietach w ciąży jest „uratowanie życia niewinnego dziecka” oraz „zainspirowanie względami humanitarnymi i uwzględnienie interesów nienarodzonego dziecka”[13]. Art. 6 ust. 5 Paktu nie tylko chroni ludzi na prenatalnym etapie rozwoju, ale także respektuje ich podmiotowość prawną i przyrodzone prawa człowieka.

Powszechna Deklaracja Praw Człowieka z 1948 r.[14] w swej preambule wskazuje, że „uznanie przyrodzonej godności oraz równych i niezbywalnych praw wszystkich członków wspólnoty ludzkiej jest podstawą wolności, sprawiedliwości i pokoju na świecie”, a w art. 3 stanowi, że: „Każdy człowiek ma prawo do życia, wolności i bezpieczeństwa swojej osoby”. W art. 3 brak jest wyraźnego odniesienia do dzieci w prenatalnej fazie rozwoju, jednak nie można pominąć, że zgodnie z art. 31 Konwencji Wiedeńskiej o prawie traktatów wszelkie traktaty „należy interpretować w dobrej wierze, zgodnie ze zwykłym znaczeniem, jakie należy przypisywać użytym w nim wyrazom w ich kontekście, oraz w świetle jego przedmiotu i celu”. Przyjmując „zwykłe znaczenie” użytych w Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka słów należy pamiętać, że w momencie jej przyjmowania prawie wszystkie kraje zakazywały zabijania ludzi na prenatalnym etapie rozwoju i takie też było rozumienie pojęcia „każdy człowiek ma prawo do życia”.

Najsilniej gwarancje dla życia nasciturusa zawiera Konwencja o prawach dziecka z 20 listopada 1989 r.[15], która w Preambule stwierdza, że „dziecko z uwagi na swoją niedojrzałość fizyczną oraz umysłową, wymaga szczególnej opieki i troski, w tym właściwej ochrony prawnej, zarówno przed i po urodzeniu”. Natomiast w art. 1 Konwencji dziecko zostało zdefiniowane jako „każda istota ludzka poniżej osiemnastego roku życia” (chyba że zgodnie z prawem państwa pełnoletność uzyska ono wcześniej), nie wspominając nic o tym, że status dziecka nabywany jest rzekomo w chwili narodzin. Interpretacji imputującej, że na gruncie Konwencji o prawach dziecka życie dziecka jest chronione dopiero od momentu narodzin – a nie na etapie prenatalnym – przeczy Preambuła oraz art. 24 ust. 2 lit d[16]. W tym kontekście należy zatem rozumieć art. 6 Konwencji gwarantujący, że „każde dziecko ma niezbywalne prawo do życia” oraz że „Państwa Strony zapewnią, w możliwie maksymalnym zakresie, warunki życia i rozwoju dziecka”.

O aborcji wypowiadał się także m.in. Komitet ds. Likwidacji Dyskryminacji Kobiet ONZ, który wezwał państwa do legalizacji przerywania ciąży co najmniej w kilku przypadkach, w tym ze względu na poważne wady płodu. W opinii tego Komitetu sankcje karne wobec kobiet, które decydują się na przerwanie ciąży naruszają prawo do ochrony zdrowia, a także godność kobiety[17]. W zupełnie innym duchu na temat aborcji wypowiedział się Komitet ds. Osób Niepełnosprawnych ONZ, który wprost uznał[18] aborcję eugeniczną za dyskryminację osób z niepełnosprawnościami i stwierdził, że aborcja z powodu wad podejrzewanych u dziecka poczętego jest sprzeczna z Konwencją o prawach osób niepełnosprawnych, sporządzoną w Nowym Jorku dnia 13 grudnia 2006 r.[19] Niezależnie od rozbieżności w opiniach Komitetu, należy jednak wyjaśnić, iż podstawowym zadaniem komitetów ustanawianych w konwencjach ONZ jest badanie sprawozdań przedłożonych przez Państwa-Strony oraz wydawanie sugestii albo ogólnych zaleceń w zakresie związanym z przedłożonymi sprawozdaniami. Komitety nie mają uprawnień do zmieniania treści traktatów, na podstawie których zostały powołane, ustanawiania w nich nowych przepisów ani reinterpretowania już istniejących, dokonywania wykładni legalnej (wiążącej) którejkolwiek umowy międzynarodowej czy wydawania wiążących sugestii, zaleceń czy komentarzy ogólnych (co szczególnie widoczne jest na przykładzie części V Konwencji w sprawie likwidacji wszelkich form dyskryminacji kobiet przyjętej przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych dnia 18 grudnia 1979 r.[20]). Stanowiska Komitetów nie są zatem wiążącymi źródłami prawa międzynarodowego, a w szczególności nie stanowią źródeł prawa powszechnie obowiązującego w rozumieniu Konstytucji RP z 1997 r. i jako takie nie mają wpływu na treść obowiązującego prawa.

Z całą stanowczością należy zatem stwierdzić, że zwiększenie intensywności ochrony życia dzieci nienarodzonych w wyniku derogacji dekryminalizacji aborcji z przyczyn eugenicznych nie będzie stanowiło naruszenia prawa międzynarodowego. Podkreślenia wymaga też fakt, że wiążące Polskę prawo międzynarodowy nie zna takiej konstrukcji normatywnej jako „prawo” do aborcji.

Niezależnie od regulacji obowiązujących na szczeblu międzynarodowym, życie ludzkie, w tym w fazie prenatalnej, jest chronione na podstawie wielu przepisów Konstytucji RP z 1997 r., co zostało potwierdzone w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego oraz Sądu Najwyższego. Zgodnie z art. 38 Konstytucji RP obowiązkiem władz publicznych jest ochrona życia ludzkiego, który dotyczy w takim samym stopniu fazy prenatalnej jak i postnatalnej rozwoju człowieka[21] (i nie podlega różnicowaniu na podstawie jakiegokolwiek kryterium). Zwrócił na to uwagę Trybunał Konstytucyjny w orzeczeniu z 1997 r. stwierdzając, że „[z]akaz naruszania życia ludzkiego, w tym życia dziecka poczętego wynika z norm o charakterze konstytucyjnym. W takiej sytuacji ustawodawca zwykły nie może więc być uprawniony do decydowania o warunkach obowiązywania takiego zakazu, czyniąc tym samym normy konstytucyjne normami o charakterze warunkowym. Nie może w szczególności uzależniać go od regulacji zawartych w ustawach zwykłych”[22]. Trybunał podkreślił również, że art. 38 Konstytucji RP z 1997 r. stanowi „potwierdzenie i wyraźne wyartykułowanie”[23] wcześniej obowiązujących norm konstytucyjnych w tym zakresie.

Swoje stanowisko Trybunał Konstytucyjny podtrzymał w 2008 r. przypominając, że „nie ma wątpliwości, że życie człowieka nie podlega wartościowaniu ze względu na jego wiek, stan zdrowia, przewidywany czas jego trwania, ani ze względu na jakiekolwiek inne kryteria” oraz że „zdecydowanie nieakceptowane w demokratycznym państwie prawnym, realizującym zasady sprawiedliwości społecznej i chroniącym życie oraz niezbywalną godność człowieka, byłoby ograniczenie prawnej ochrony życia człowieka w celu ochrony dóbr lokujących się niżej w hierarchii konstytucyjnej, np. własności i innych praw majątkowych, moralności publicznej, ochrony środowiska czy nawet zdrowia innych ludzi”[24].

Ponadto, co szczególnie ważne w kontekście rozważań o dopuszczalności tzw. aborcji eugenicznej, Trybunał orzekł, że Konstytucja „już w pierwszym z przepisów konstytucyjnych dotyczących wolności i praw osobistych zdaje się przesądzać o nadrzędności życia ludzkiego w hierarchii wartości chronionych przez prawo. Skłania ona jednocześnie do przyjęcia w procesie stanowienia prawa dyrektywy interpretacyjnej, wedle której wszelkie możliwe wątpliwości co do ochrony życia ludzkiego powinny być rozstrzygane na rzecz tej ochrony (in dubio pro vita humana) (…) Fakt, iż ochrona życia zapewniana jest każdemu bez wyjątku człowiekowi, oznacza także, iż niedopuszczalne byłoby różnicowanie wartości ludzkiego życia w zależności od np. pozycji społecznej albo wieku konkretnej osoby. Jest to bowiem ochrona życia jako takiego, bez względu na społeczną wartość jaką przedstawia”[25].

Objęcie ochroną prawną życia na etapie prenatalnym gwarantuje także art. 2 Konstytucji. Trybunał Konstytucyjny w jednym z orzeczeń wyjaśniających istotę demokratycznego państwa prawnego zauważył, że „[d]emokratyczne państwo prawa jako naczelną wartość stawia człowieka i dobra dla niego najcenniejsze. Dobrem takim jest życie, które w demokratycznym państwie prawa musi pozostawać pod ochroną konstytucyjną w każdym stadium jego rozwoju. Wartość konstytucyjnie chronionego dobra prawnego jakim jest życie ludzkie, w tym życie rozwijające się w fazie prenatalnej, nie może być różnicowana. Brak jest bowiem dostatecznie precyzyjnych i uzasadnionych kryteriów pozwalających na dokonanie takiego zróżnicowania w zależności od fazy rozwojowej ludzkiego życia. Od momentu powstania życie ludzkie staje się więc wartością chronioną konstytucyjnie. Dotyczy to także fazy prenatalnej”[26].

Ochrona życia nasciturusa wynika także z konstytucyjnej ochrony macierzyństwa i rodzicielstwa. Macierzyństwo jest wartością konstytucyjną, która nie może oznaczać wyłącznie ochrony interesów matki, ale również dziecka poczętego, w szczególności jego życia, „bez którego relacja macierzyństwa zostałaby przerwana[27]. Trybunał Konstytucyjny w orzeczeniu z 1997 r. zaznaczył także, że w demokratycznym państwie prawnym „[n]ie można decydować o posiadaniu dziecka w sytuacji, gdy dziecko to już rozwija się w fazie prenatalnej i w tym sensie jest już posiadane przez rodziców. Prawo do posiadania dziecka może być więc interpretowane wyłącznie w aspekcie pozytywnym, a nie jako prawo do unicestwienia rozwijającego się płodu ludzkiego.”[28]

W pełni spójne ze stanowiskiem Trybunału Konstytucyjnego jest orzecznictwo Sądu Najwyższego, który konsekwentnie wyjaśnia, że na gruncie rozdziału XIX kodeksu karnego nie może być żadnych „wątpliwości co do tego, że życie i zdrowie ludzkie od chwili poczęcia do śmierci są dobrami chronionymi”[29]. Co warte podkreślenia, Sąd Najwyższy bardzo jednoznacznie opowiedział się de lege ferenda za możliwością zwiększenia zakresu i intensywności ochrony życia ludzkiego: „Możliwy jest bowiem taki model ustawy karnej, w którym przewidziana zostałaby odpowiedzialność karna za zachowania nieumyślne podjęte wobec dziecka poczętego, a także taki, który wprowadzałby jednolitą intensywność ochrony życia od chwili poczęcia. Jednakże wprowadzenie takiego modelu uzależnione jest od woli ustawodawcy, który związany jest konstytucyjnym standardem ochrony życia”[30].

 

  1. Opinia legislacyjna (formalnoprawna)

Tak jak opiniowany projekt ustawy nie budzi wątpliwości co do zgodności z prawem wyższego rzędu (Konstytucja, umowy międzynarodowe ratyfikowane za uprzednią zgodą wyrażoną w ustawie), tak zawiera pewne usterki legislacyjne, nieodpowiadające przyjętym zasadom techniki prawodawczej, głównie o charakterze redakcyjnym, których usunięcie nie powinno sprawić większego kłopotu służbom legislacyjnym Sejmu.

W szczególności podnieść należy, że w tytule projektu ustawy błędnie została wskazana data ustawy nowelizowanej[31]. W art. 1 projektu w adresie publikacyjnym ustawy nowelizowanej niepotrzebnie podana jest data wydania dziennika urzędowego oraz w części in initio błędnie postawiony przecinek przed wyrazem „wprowadza”. Ponadto pierwsze litery w poszczególnych punktach art. 1 projektu powinny być pisane małą literą, a zakończone średnikiem, a nie kropką (z wyjątkiem pkt 3 kończącego art. 1 projektu)[32].

Projekt w sposób niekonsekwentny uchyla odesłania do derogowanego art. 4a ust. 1 pkt 2. Stosownie nowelizuje art. 4a ust. 3 i 5 ustawy nowelizowanej, ale pomija art. 4a ust. 2. Dostrzeżone uchybienia legislacyjne mają jednak niewielkie znaczenie i bez kłopotu mogą i powinny być usunięte w trakcie dalszych prac legislacyjnych.

 

  1. Podsumowanie

Przedstawiony przez wnioskodawcę projekt ustawy zakłada uchylenie art. 4a ust. 1 pkt 2 ustawy z 7 stycznia 1993 r. o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży i z tego tytułu zasługuje na aprobatę oraz powinien zostać oceniony pozytywnie, jako zmierzający do dostosowania porządku prawnego na poziomie ustawowym do standardów ochrony życia człowieka zagwarantowanych przez Konstytucję[33]. Intensyfikacja ochrony życia nasciturusa jest bowiem zgodna nie tylko z polską ustawą zasadniczą oraz wiążącym Polskę prawem międzynarodowym, ale wręcz pożądana.

Mając na uwadze niepozostawiające wątpliwości orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego i spójne z nim judykaty Izby Karnej Sądu Najwyższego, konieczne wydaje się dostosowanie przepisów ustawowych do poziomu ochrony dziecka poczętego gwarantowanego przez Konstytucję. W szczególności należy zwrócić uwagę na fakt, że przesłanka eugeniczna dopuszczalności aborcji, której zniesienie proponuje wnioskodawca, narusza również konstytucyjny zakaz dyskryminacji (art. 32 ust. 2) oraz te przepisy ustawy zasadniczej, które nakazują szczególną opieką otoczyć osoby niepełnosprawne (art. 68, art. 69 ust. 3 Konstytucji), także lege non distinguente te nienarodzone.

 

Warszawa, 5 lutego 2018 r.

Autorzy: mec. Jerzy Kwasniewski i dr Marcin Olszówka

 

[1] Projekt ustawy przedłożony przez Komitet Inicjatywy Ustawodawczej „Zatrzymaj Aborcję”, http://orka.sejm.gov.pl/Druki8ka.nsf/0/F18A213C98C5BDC0C125820B005793D9/%24File/2146.pdf, (dostęp: 26 stycznia 2018).

[2] Dz. U. Nr 17, poz. 78 ze zm.

[3] Wliczając Palestynę i Państwo Watykańskie.

[4] T. Zych, J. Kwaśniewski (red.), Pełna ochrona prawna dziecka poczętego – aspekt prawnokarny, http://www.ordoiuris.pl/sites/default/files/inline-files/pelna_ochrona_prawna.pdf, (dostęp: 26 stycznia 2018 r.). Dane uaktualnione zgodnie z informacjami zawartymi na stronie http://ordoiuris.pl/ochrona-zycia/czas-na-zmiany-w-polskim-ustawodawstwie-polska-w-ogonie-swiatowego-rankingu-prawnej (dostęp: 2 lutego 2018 r.).

[5] Art. 107-109 kodeksu karnego Andory z 21 lutego 2005 r.; art. 241-244A Kodeksu karnego Malty z 10 czerwca 1854 r art. 153-154 Kodeksu karnego San Marino z 25 lutego 1974 r.

[6] Art. 40 ust. 3 pkt [subsection] 3 Konstytucji Irlandii: „The State acknowledges the right to life of the unborn and, with due regard to the equal right to life of the mother, guarantees in its laws to respect, and, as far as practicable, by its laws to defend and vindicate that right. This subsection shall not limit freedom to travel between the State and another state. This subsection shall not limit freedom to obtain or make available, in the State, subject to such conditions as may be laid down by law, information relating to services lawfully available in another state”, https://www.taoiseach.gov.ie/eng/Historical_Information/The_Constitution/Bunreacht_na_h%C3%89ireann_October_2015_Edition.pdf (dostęp: 2 lutego 2018 r.).

[7] Ustawa o ochronie życia podczas ciąży z 30 lipca 2013 r., sekcje 8-9, http://www.irishstatutebook.ie/eli/2013/act/35/enacted/en/pdf (dostęp: 2 lutego 2018 r.).

[8] Art. 14 ust. 2 lit. c Protokołu do Afrykańskiej Karty Praw Człowieka i Ludów w sprawie Praw Kobiet w Afryce brzmi: “protect the reproductive rights of women by authorising medical abortion in cases of sexual assault, rape, incest, and where the continued pregnancy endangers the mental and physical health of the mother or the life of the mother or the foetus”, http://www.achpr.org/instruments/women-protocol/#14 (dostęp: 2 lutego 2018 r.).

[9] Amanda Jane Mellet vs Ireland (CCPR/C/116/D/2324/2013).

[10] Wyrok Trybunału Sprawiedliwości z 4 października 1991 r. w sprawie Society for the Protection of Unborn Children Ireland Ltd. v. Grogan (C-159/90), [1991] E.C.R.4685.

[11] Dz. U. z 1977 r. Nr 38, poz. 167.

[12] Konwencja Wiedeńska o prawie traktatów, sporządzona w Wiedniu dnia 23 maja 1969 r. (Dz.U. z 1990 r. Nr 74, poz. 439).

[13] Zob. A/3764 § 18. Report of the Third Committee to the 12th Session of the General Assembly, 5 grudnia 1957 [wymieniany w dokumencie art. 6 ust. 4 to aktualny art. 6 ust. 5 – przyp. autora]; zob. A/2929, Rozdział VI, §10, Report of the Secretary-General to the 10th Session of the General Assembly, 1 lipca 1955.

[14] Przyjęta przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych 10 grudnia 1948 r. (rezolucja nr 217 A (III); tekst dostępny na stronie internetowej http://libr.sejm.gov.pl/tek01/txt/onz/1948.html).

[15] Dz. U. z 1991 r. Nr 120 poz. 526 ze zm.

[16] Zwrócił na to uwagę Trybunał Konstytucyjny w orzeczeniu z 28 maja 1997 r., K 26/96, pkt 3.

[17] Statement of the Committee on the Elimination of Discrimination against Woman on sexual and reproductive health and rights, Fifty-seventh session, 10-28 February 2014.

[18] Committee on the Rights of Persons with Disabilities: Comments on the draft General Comment No36 of the Human Rights Committee on article 6 of the International Covenant on Civil and Political Rights, http://www.ohchr.org/Documents/HRBodies/CCPR/GCArticle6/CRPD.docx (dostęp: 2 lutego 2018 r.).

[19] Dz. U. z 2012 r. poz. 1169.

[20] Dz. U. z 1982 r. Nr 10, poz. 71.

[21] M. Szydło, Opinia prawna na temat petycji w sprawie ustawy o świadomym rodzicielstwie, Warszawa 2017, http://orka.sejm.gov.pl/petycje.nsf/nazwa/141/$file/141.pdf, s. 10-11; T. Sroka, komentarz do art. 38 Konstytucji RP, [w:] M. Safjan, L. Bosek (red.), Konstytucja RP…, s. 941. L. Bosek, Gwarancje godności ludzkiej i ich wpływ na polskie prawo cywilne, Warszawa 2012, s. 165-167; J. Haberko, Cywilnoprawna ochrona dziecka poczętego a stosowanie procedur medycznych, Warszawa 2010, s. 44; M. Królikowski, Problem interpretacji tzw. przesłanki eugenicznej stanowiącej o dopuszczalności zabiegu przerywania ciąży, [w:] L. Bosek, M. Królikowski (red.), Współczesne wyzwania bioetyczne, Warszawa 2010, s. 177.

[22] Orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego z 28 maja 1997 r., K 26/96, pkt 4.1.

[23] Ibidem, pkt 4.9.

[24] Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 30 września 2008 r., K 44/07, pkt III.7.4 i 7.5..

[25] Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 7 stycznia 2004 r., K 14/03, pkt III.4.1.

[26] Orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego z 28 maja 1997 r., K 26/96, pkt 3.

[27] Ibidem.

[28] Ibidem, pkt 4.3.

[29] Uchwała Sądu Najwyższego z 26 października 2006 r., I KZP 18/06, OSNKW 2006 nr 11, poz. 97, s. 1. Zob. także postanowienie Sądu Najwyższego z 26 marca 2009 r., I KZP 2/09, OSNKW 2009 nr 5, poz. 37, s. 48.

[30] Postanowienie Sądu Najwyższego z 30 października 2008 r., I KZP 13/08, OSNKW 2008, nr 11, poz. 90, s. 37.

[31] § 96 ust. 3 Zasad techniki prawodawczej (załącznik do rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 20 czerwca 2002 r. w sprawie „Zasad techniki prawodawczej” (Dz. U. z 2016 r. poz. 283).

[32] § 57 ust. 3 Zasad techniki prawodawczej.

[33] Na niekonstytucyjność art. 4a ustawy z 7 stycznia 1993 r. o planowaniu rodziny ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży jednoznacznie zwraca uwagę m.in. A. Zoll, Opinia prawna w sprawie oceny konsekwencji i skutków prawnych projektu zmiany art. 30 i 38 Konstytucji RP, [w:] „Przed pierwszym czytaniem”, Konstytucyjna formuła ochrony życia. Druk sejmowy nr 993, Biuro Analiz Sejmowych Kancelarii Sejmu, Warszawa 2007, nr 3, s. 104-105.

Edukacja

Na co zezwala i czego zakazuje nauczycielom nowe rozporządzenie dotyczące prac domowych

Pierwszego kwietnia wejdą w życie regulacje przewidujące ograniczenia dla nauczycieli w szkołach podstawowych. Dotyczą one możliwości zadawania i oceniania prac domowych. W klasach I-III zabronione będzie zadawanie uczniom pisemnych i praktyczno-technicznych prac domowych z wyjątkiem ćwiczeń usprawniających motorykę małą, czyli np. umiejętność pisania. W klasach IV-VIII pisemne i praktyczno-techniczne prace domowe będą mogły być proponowane do wykonania przez nauczyciela, ale nie będą one obowiązkowe dla ucznia i nie będą podlegały ocenie.

Czytaj Więcej

Wolność religii w szkole

Prawo ucznia do udziału w rekolekcjach. Analiza zarzutów stawianych dyrektorom szkół przez niektóre organizacje pozarządowe

Główne tezy

· Rekolekcje mogą być organizowane na terenie szkoły.

· Każdy uczeń, który tego chce może uczestniczyć w rekolekcjach. Fakt uczęszczania bądź nieuczęszczania na lekcje religii nie ma znaczenia.

· Niepowiadomienie dyrektora szkoły z miesięcznym wyprzedzeniem o terminie rekolekcji nie uniemożliwia ich organizacji.

Czytaj Więcej

Ochrona życia

Zagrożenie zdrowia psychicznego kobiety ciężarnej jako przesłanka legalizująca aborcję

· Od czasu wydania przez Trybunał Konstytucyjny wyroku uznającego niezgodność z Konstytucją aborcji eugenicznej, podejmowane są próby rozszerzającej interpretacji przesłanki zagrożenia zdrowia kobiety. Miałaby ona uzasadniać poszerzenie dostępu do aborcji w Polsce.

Czytaj Więcej

Ochrona życia

Analiza projektu Paktu ONZ na rzecz Prawa do Rozwoju

· W Grupie Roboczej Rady Praw Człowieka ONZ trwają prace nad projektem nowego traktatu międzynarodowego - Paktu na rzecz Prawa do Rozwoju.

Czytaj Więcej