Komitet Ministrów Rady Europy wciąż naciska na Polskę w sprawie aborcji

Adobe Stock

Europejski Trybunał Praw Człowieka niejednokrotnie orzekał, że Europejska Konwencja Praw Człowieka nie gwarantuje „prawa do aborcji”. Wbrew temu orzecznictwu Komitet Ministrów Rady Europy po raz kolejny wezwał Polskę do ułatwienia dostępu do aborcji, powołując się na głośne wyroki w takich sprawach.  

14 marca 2019 r. Komitet Ministrów Rady Europy ponownie wezwał Polskę do uproszczenia procedury gwarantującej dostęp do aborcji. Komitet Ministrów jest organem Rady Europy złożonym z przedstawicieli ministrów spraw zagranicznych 47 państw członkowskich, który monitoruje stan wykonywania wyroków Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w Strasburgu. Zdaniem Komitetu polskie władze miały nie wykonać wyroków w trzech sprawach dotyczących aborcji (P. i S., R.R. i Tysiąc), w których Europejski Trybunał Praw Człowieka (ETPC) stwierdził, że Polska naruszyło prawo skarżących do prywatności.

Sporną kwestią pozostaje przyjęcie tzw. „środków generalnych”, czyli ustawowego zagwarantowania matkom efektywnego dostępu aborcji w przypadkach określonych w art. 4a ust. 1 ustawy z dnia 7 stycznia 1993 roku o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży w sytuacji, gdy lekarz odmawia przeprowadzenia zabiegu i nie wskazuje innego lekarza, który mógłby go przeprowadzić. Już we wrześniu 2018 roku Instytut Ordo Iuris roku przedstawił swoje krytyczne uwagi na ten temat.

Przede wszystkim apel Komitetu jest nieuzasadniony, ponieważ w 2009 roku weszły w życie przepisy gwarantujące prawo pacjenta do żądania drugiej opinii lekarskiej lub zwołania konsylium lekarskiego oraz prawo wniesienia sprzeciwu na opinię lub orzeczenie lekarza do Komisji Lekarskiej przy Rzeczniku Praw Pacjenta. Od tego czasu w polskim porządku prawnym istnieją zatem dwie procedury gwarantujące kobietom weryfikację odmownej decyzji lekarza w przedmiocie dostępu do aborcyjnego zabicia dziecka nienarodzonego, której brak zarzucił Trybunał we wspomnianych trzech wyrokach. Warto podkreślić, że wszystkie sytuacje, na kanwie których wspomniane rozstrzygnięcia zapadły, miały miejsce przed wejściem w życie wspomnianych przepisów z 2009 roku.

Ponadto Komitet powołując się na orzeczenia ETPC nie uwzględnił także faktu, że sam Trybunał wyraźnie podkreślał, że „Artykuł 8 [Konwencji] nie zawiera wyraźnych wymogów proceduralnych [ws. dostępu]”. Zdaniem Trybunału to w ramach uznania państwa leży uprawnienie do określenia jak konkretnie mają wyglądać procedury dostępu do aborcyjnego zabicia dziecka nienarodzonego. Trybunał wskazał, jedynie na pewne ogólne standardy, którymi powinny charakteryzować się dane procedury (np. sprawiedliwość proceduralna, zakończenie sprawy pisemnym rozstrzygnięciem zawierającym uzasadnienie na piśmie, zagwarantowanie osobistego wysłuchania matki spodziewającej się dziecka albo rodziców lub przedstawiciela  ustawowego jeśli matka jest niepełnoletnia). 

 „W ocenie Instytutu Ordo Iuris, Polska zgodnie z zasadą subsydiarności oraz z orzecznictwem Trybunału, jako jedyna ma prawo do decydowania jakie środki są najbardziej odpowiednie w celu implementacji pozytywnego obowiązku Państwa wynikającego z art. 8 Konwencji – czyli prawa do poszanowania życia prywatnego i rodzinnego. Wbrew twierdzeniom Komitetu Ministrów mała liczba osób korzystających z prawa do wniesienia sprzeciwu do Komisji Lekarskiej, nie musi świadczyć o niskiej efektywności wprowadzonego środka. Dodatkowo należy pamiętać, że wprowadzane przepisy proceduralne zawsze muszą być zgodne z konstytucyjną zasadą ochrony życia” – komentuje Rozalia Kielmans-Ratyńska, Dyrektor Centrum Prawa Międzynarodowego Instytutu Ordo Iuris.