Bezprawność zachęcania rodziców do ubrania swoich dzieci do szkoły w spódnice

W Polsce co raz częściej dochodzi do sytuacji, w których różnego rodzaju akcje o charakterze ideologicznym – zwłaszcza związane z ideologią LGBT – próbuje się organizować na terenie szkoły. Bardzo często tego rodzaju inicjatywy próbuje się przeprowadzić pod pozorem obowiązkowych zajęć edukacyjnych czy innych wydarzeń wychowawczych organizowanych bez wyraźnej zgody każdego rodzica, którego dziecko miałoby brać udział w tego rodzaju akcjach. Należy więc pamiętać, że każde przedsięwzięcie niemieszczące się wprost w zakresie obowiązkowych zajęć wymaga zgody rodziców, a ich przeprowadzenie może odbyć się tylko w ramach określonych przez prawo. W tym kontekście należy oceniać wydarzenia, do których miało dojść w Szkole Podstawowej w Poznaniu. 

1. Zobowiązanie uczniów do przyjścia do szkoły w spódnicach

Zgodnie z informacjami medialnymi[1]w związku z obchodami przypadającego 24 października „Dnia Spódniczki” rodzicom uczniów Szkoły Podstawowej nr 7 w Poznaniu przesłano – za pomocą dziennika elektronicznego – wiadomość, zgodnie z którą każdy uczeń (w tym chłopcy) miał zostać ubrany przez nich w spódnicę. Zgodnie z treścią wiadomości, ci którzy przyszliby w takim stroju nie byliby pytani. Według ustaleń dziennikarzy informacja ta została przesłana do rodziców uczniów jednej z klas, a chęć przeprowadzenia tego rodzaju akcji nie była konsultowana ani z Radą Rodziców, ani z dyrekcją szkoły[2].

Zarówno przeprowadzenie tego rodzaju akcji bez wiedzy i zgody rodziców, jak i składanie obietnic „nieprzepytywania” uczniów biorących udział w takim wydarzeniu stoi w sprzeczności z przepisami powszechnie obowiązującego w Polsce prawa, a więc stanowi działanie bezprawne, godzące jednocześnie w prawo rodziców do wychowania swoich dzieci.   

2. Ustalenie zasad dotyczących ubioru na terenie szkoły

W kwestii regulowania zasad ubioru uczniów na terenie szkoły należy podkreślić, że do dnia wejścia w życie ustawy z dnia 14 grudnia 2016 r. – Przepisy wprowadzające ustawę – Prawo oświatowe[3]w polskim systemie prawa obowiązywał art. 64a ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty[4]dający dyrektorowi szkoły prawo wprowadzenia na jej terenie jednolitego ubioru (tzw. mundurków szkolnych). Jednak mogło to nastąpić tylko po wyrażeniu zgody przez radę rodziców i radę pedagogiczną. Jednocześnie nieobowiązująca już regulacja stanowiła, że w szkołach, w których nie wprowadzono obowiązku noszenia przez uczniów jednolitego stroju, kwestie ubioru regulował statut szkoły (art. 64a ust. 5). W obecnym stanie prawnym unormowania te zostały powtórzone w art. 100 Prawa oświatowego[5].

Zgodnie z tym przepisem dyrektor szkoły podstawowej, szkoły ponadpodstawowej oraz szkoły artystycznej ma prawo wprowadzić obowiązek noszenia przez uczniów na terenie szkoły jednolitego stroju. W przypadku, gdy dyrektor czyni to z własnej inicjatywy ma on obowiązek uzyskać zgodę rady rodziców i rady pedagogicznej na takie zarządzenie oraz opinię samorządu uczniowskiego. Ponadto prawo wnioskowania do dyrekcji szkoły o wprowadzenie tego rodzaju obowiązku mają: rada szkoły, rada rodziców, rada pedagogiczna lub samorząd uczniowski (ust. 1). Jednocześnie wzór jednolitego stroju jest ustalany przez dyrektora szkoły w uzgodnieniu z radą rodziców i po zasięgnięciu opinii rady pedagogicznej i samorządu uczniowskiego (ust. 3). Co istotne, do zniesienia obowiązku noszenia przez uczniów mundurków szkolnych stosuje się odpowiednio przepisy dotyczącego jego wprowadzenia (ust. 7), co z kolei uniemożliwia dokonywania w tym obszarze swobodnych zmian przez dyrekcję szkoły. Natomiast w szkołach, w których nie wprowadzono obowiązku noszenia przez uczniów jednolitego stroju, zasady ubioru na terenie szkoły określa się w jej statucie (ust. 6). 

W przypadku Szkoły Podstawowej nr 7 im. Erazma z Rotterdamu w Poznaniu kwestie ubioru uczniów zostały określone właśnie w Statucie Szkoły[6]. Zgodnie z jego § 50 ust. 1 uczeń jest zobowiązany do dbania o schludny wygląd zewnętrzny oraz noszenie mundurka szkolnego. Natomiast zgodnie z tym samym aktem w czasie świat, uroczystości szkolnych i pozaszkolnych ucznia obowiązuje strój galowy. Dla dziewcząt został on zdefiniowany jako biała bluzka oraz granatowa lub czarna spódnica, dla chłopców zaś – jako biała koszula i czarne lub granatowe spodnie (§ 50 ust. 2). Jednocześnie w Statucie postanowiono, że podczas zajęć wychowania fizycznego uczniów obowiązuje strój sportowy (§ 50 ust. 3) oraz wprowadzono zakaz noszenia w budynku szkolnym nakryć głowy oraz ozdób zagrażających zdrowiu i bezpieczeństwu (§ 50 ust. 4). 

Co ciekawe, w przypadku tejże szkoły powyższe unormowania zostały doprecyzowane w „Regulaminie Szkoły Podstawowej nr 7”[7]. Zgodnie z jego treścią na co dzień uczniowie są zobowiązani do noszenia jednolitego stroju-mundurka, składającego się z niebieskiej bluzy polo lub granatowej bluzy z długim rękawem (przy zastrzeżeniu, że nie może zostać ona zasłonięta inną bluzą). Regulamin jasno stanowi, że odmienny ubiór – ale zawsze zbliżony wyglądem do mundurka szkolnego – dopuszczalny jest jedynie wyjątkowo i musi się on składać z błękitnej koszulki/bluzy polo, i/lub granatowego bądź czarnego swetra lub granatowej/czarnej bluzy bez emblematów. 

Natomiast w czasie uroczystości szkolnych przedmiotowy regulamin zobowiązuje uczniów do ubioru w strój galowy – a więc białą koszulę lub bluzkę, granatowe lub czarne spodnie, a dla dziewcząt spódnicę lub spodnie w takim kolorze. Ponadto odstępstwa od tych zasad – co jasno zostało uregulowane w przedmiotowym regulaminie – są dopuszczalne jedynie w sezonie letnim, pod warunkiem, że dyrektor szkoły w związku z warunkami atmosferycznymi lub innymi okolicznościami wprowadzi czasowe zmiany dotyczące obowiązującego stroju. Jednak nawet w takich przypadkach regulamin określa, że określony strój może ulec zmianie na krótkie spodenki długością sięgające do kolan oraz koszulki zakrywające brzuch i ramiona[8].

Warto także zasygnalizować, że w Regulaminie jasno uznano, że natychmiastowa zmiana lub korekta tegoż aktu będzie możliwa tylko ze względu na konieczność zapewnienia bezpieczeństwa, po zaopiniowaniu przez prezydium Rady Rodziców. 

W tym kontekście jasne jest, że nakazanie dzieciom uczęszczającym do poznańskiej Szkoły Podstawowej nr 7 ubrania się w określony strój, zwłaszcza gdy odbiega on od powszechnie przyjętych w tej dziedzinie zwyczajów, jest zupełnie bezprawne. W realiach normatywnych obowiązujących w tej placówce oświatowej – należy przy tym pamiętać, że statut szkoły jest najwyższym aktem prawa wewnątrzszkolnego[9]– zasady ubioru uczniów zostały jasno i jednoznacznie określone, łącznie z obowiązującą kolorystyką. Jednocześnie dyrektorowi szkoły nie przyznano prawa do dowolnej zmiany tychże zasad. Z pewnością zaś chęć świętowania w społeczności szkolnej „Dnia Spódniczki” nie stanowi żadnej nadzwyczajnej okoliczności uprawniającej do bardzo poważnej ingerencji w prawo rodziców do wychowania ich dziecka. 

Warto także zasygnalizować, że statut szkoły jasno wskazuje, że strój obowiązujący uczniów na terenie Szkoły Podstawowej nr 7 w Poznaniu składa się dla chłopców ze spodni, a dla dziewczynek ze spódnicy. Już z tego względu jasno wynika, że w statucie szkoły przyjęto styl ubioru zgody z obowiązującym w Polsce wzorcem kulturowym. Z tego też względu przestrzeganie statutu szkoły wymaga postępowania w zgodzie z tak określonymi kanonami. Stąd też próby jego modyfikowania sprzeciwiają się temuż statutowi. 

Jednak nawet w sytuacji, gdyby statut szkoły nie normował kwestii związanych z ubiorem uczniów na terenie szkoły, zarówno dyrekcja, jak i nauczyciele nie mają prawa nakazywać rodzicom ubierania swoich dzieci w sposób nieodpowiadający ich płci, w duchu np. ideologii gender. Z pewnością tego rodzaju kwestie mieszą się w – poręczonym m.in. w art. 48 i 53 ust. 3 Konstytucji RP – prawie rodziców do wychowania ich dzieci w zgodzie z własnymi przekonaniami. Trybunał Konstytucyjny w swoim orzecznictwa przypomniał, że prawo to ma charakter przyrodzony i naturalny, a więc nie pochodzi z nadania państwowego. Jednocześnie prawo to ma charakter podmiotowy, dlatego musi być chronione przed nieuprawnioną ingerencją ze strony podmiotów trzecich[10], w tym instytucji oświatowych. W związku z tym przedmiotowe prawo rodziców zakłada, że mają oni m.in. prawo do podejmowania różnorodnych działań – zgodnie z własnymi poglądami – zmierzających do „ukształtowania dziecka pod względem psychicznym (umysłowym), duchowym, moralnym, światopoglądowym, estetycznym oraz fizycznym”[11].

W perspektywie zaś toczonych obecnie w Polsce dyskusji, a zwłaszcza intensywnej działalności ruchu politycznego LGBT, akcje takie, jak nakaz ubrania chłopców w spódnice jednoznacznie kojarzy się ze wsparciem władz szkolnych dla tego rodzaju środowisk. To zaś w żadnym wypadku nie może prowadzić do ograniczenia naturalnego prawa rodziców do wychowania ich dziecka w zgodzie z własnymi przekonaniami. W tej perspektywie jasne jest, że żaden rodzic nie może zostać zobowiązany do wzięcia udziału w tego rodzaju przedsięwzięciu. Tym bardziej, że szkoła w żadnym wypadku nie może stać się miejscem agitacji, czy jakichkolwiek innych form działalności politycznej – a właśnie z taką mamy do czynienia w przypadku ruchu LGBT.

Za równie bezprawne należy uznać składanie przez nauczyciela, czy też jakikolwiek inny organ szkoły, obietnic „nieprzepytywania” uczniów biorących udział w określonych wydarzeniach. Zgodnie z art. 44b ustawy o systemie oświaty ocenianiu podlegają osiągnięcia edukacyjne ucznia oraz zachowanie ucznia (ust. 1), a szczegółowe uregulowanie tej kwestii ustawodawca nakazał przeprowadzić w statucie szkoły (ust. 10). Statut Szkoły nr 7 w Poznaniu stanowi, że kwestie te zostały uregulowane w Szkolnym Systemie Oceniania[12](§ 59). Zgodnie z tym dokumentem nauczyciel ma prawo ustnie sprawdzić wiadomości ucznia w zakresie materiału bieżącego obejmującego trzy ostatnie lekcje oraz materiału powtórzeniowego, którego zakres ustalono na tydzień wcześniej (§ 8 ust. 4). Jednocześnie nauczyciele powinni oceniać uczniów na bieżąco, systematycznie, obiektywnie, a ocena musi być jawna dla ucznia i rodzica (§ 5 ust. 4). Jasne jest, że arbitralne ustalanie przez nauczyciela, którzy uczniowie – w tym przypadku zaangażowani w bezprawnie przeprowadzaną na terenie szkoły akcję – nie zostaną ocenieni sprzeciwia się tym zasadom. 

Podsumowanie

• Rodzice posiadają naturalne prawo do wychowania dzieci, a jednocześnie żaden podmiot trzeci – w tym zajmujący się oświatą i wychowaniem – nie może w sposób nieuprawniony ingerować w wykonywanie tego prawa.  
• Niewątpliwie prawo rodziców do wychowania obejmuje przekazywanie dziecku własnych poglądów na temat seksualności człowieka i wzorców życia rodzinnego.
• Bez wyraźnej zgody rodziców na terenie placówek oświatowych nie można organizować akcji, których forma lub przebieg mogłyby godzić w przyjęte przez rodziców w tej dziedzinie poglądy oraz metody wychowawcze. 
• Taka sytuacja występuje wówczas, gdy rodzicom usiłuje się nakazać ubranie swoich dzieci w sposób nieodpowiadający ich przekonaniom i tradycyjnie przyjętym sposobom ubioru dla danej płci. 
• Dyrektor szkoły – po spełnieniu jasno określonych przez przepisy prawa warunków – ma prawo ustalić zasady ubioru uczniów na terenie szkoły, jednak nigdy nie może w sposób dowolny kształtować tego rodzaju zasad czy zmieniać ich ad hoc.
• Niedopuszczalne jest składanie rodzicom lub uczniom obietnic niewykonywania obowiązków w zakresie oceniania wobec tych uczniów, którzy wzięli udział w akcji bezprawnie organizowanej na terenie szkoły w celu okazania wsparcia dla ruchu polityczno-ideologicznego LGBT.