Informujemy, że Pani/Pana dane osobowe są przetwarzane przez Fundację Instytut na Rzecz Kultury Prawnej Ordo Iuris z siedzibą w Warszawie przy ul. Zielnej 39, kod pocztowy 00-108 (administrator danych) w ramach utrzymywania stałego kontaktu z naszą Fundacją w związku z jej celami statutowymi, w szczególności poprzez informowanie o organizowanych akcjach społecznych. Podstawę prawną przetwarzania danych osobowych stanowi art. 6 ust. 1 lit. f rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z 27 kwietnia 2016 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia dyrektywy 95/46/WE (RODO).

Podanie danych jest dobrowolne, niemniej bez ich wskazania nie jest możliwa realizacja usługi newslettera. Informujemy, że przysługuje Pani/Panu prawo dostępu do treści swoich danych osobowych, ich sprostowania, usunięcia lub ograniczenia przetwarzania, prawo do przenoszenia danych, prawo wniesienia sprzeciwu wobec ich przetwarzania, a także prawo do wniesienia skargi do organu nadzorczego.

Korzystanie z newslettera jest bezterminowe. W każdej chwili przysługuje Pani/Panu prawo do wniesienia sprzeciwu wobec przetwarzania danych osobowych. W takim przypadku dane wprowadzone przez Pana/Panią w procesie rejestracji zostaną usunięte niezwłocznie po upływie okresu przedawnienia ewentualnych roszczeń i uprawnień przewidzianego w Kodeksie cywilnym.

Do Pani/Pana danych osobowych mogą mieć również dostęp podmioty świadczące na naszą rzecz usługi w szczególności hostingowe, informatyczne, drukarskie, wysyłkowe, płatnicze. prawnicze, księgowe, kadrowe.

Podane dane osobowe mogą być przetwarzane w sposób zautomatyzowany, w tym również w formie profilowania. Jednak decyzje dotyczące indywidualnej osoby, związane z tym przetwarzaniem nie będą zautomatyzowane.

W razie jakichkolwiek żądań, pytań lub wątpliwości co do przetwarzania Pani/Pana danych osobowych prosimy o kontakt z wyznaczonym przez nas Inspektorem Ochrony Danych pisząc na adres siedziby Fundacji: ul. Zielna 39, 00-108 Warszawa, z dopiskiem „Inspektor Ochrony Danych” lub na adres poczty elektronicznej [email protected]

Przejdź do treści
PL | EN
Facebook Twitter Youtube

Opinia dotycząca projektu ustawy antypornograficznej zaprezentowanego w dniu 11 grudnia 2019 r. przez Stowarzyszenie Twoja Sprawa

Data publikacji: 16.12.2019

Przedmiotem niniejszej opinii jest ocena prawna projektu ustawy o ochronie małoletnich przed treściami pornograficznymi oraz o zmianie ustawy o radiofonii i telewizji i innych ustaw zaprezentowanego w dniu 11 grudnia 2019 r. przez Stowarzyszenie Twoja Sprawa (https://www.twojasprawa.org.pl/wp-content/uploads/2019/12/Projekt-przepis%C3%B3w-wersja-finalna.pdf).

 

1.  Uwagi wstępne

 

                Opiniowany dokument nie stanowi formalnie projektu ustawy. Jest on zaledwie propozycją, sformułowaną w wyniku prac specjalnego zespołu roboczego, który powstał z inicjatywy Stowarzyszenia Twoja Sprawa w listopadzie 2018 r. Do udziału w pracach zespołu stowarzyszenie zaprosiło takie podmioty jak Instytut Wymiaru Sprawiedliwości, Rzecznik Praw Obywatelskich, Rzecznik Praw Dziecka, Ministerstwo Cyfryzacji, Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji, Polska Izba Informatyki i Telekomunikacji, IAB Polska, Fundacja Panoptykon, NASK oraz Związek Dużych Rodzin 3+.

 

                Projektodawcy w opisie założeń projektu (https://www.twojasprawa.org.pl/wp-content/uploads/2019/12/Opis-za%C5%82o%C5%BCe%C5%84-projektu-STS.pdf) wskazują, że nie ma on na celu delegalizacji pornografii jako takiej, tylko ochronę małoletnich przed negatywnymi konsekwencjami dostępu do treści pornograficznych. Przeprowadzane badania dowodzą, że korzystanie z treści pornograficznych ma negatywny wpływ na indywidualne i społeczne funkcjonowanie człowieka: na małżeństwo, rodzinę, macierzyństwo i rodzicielstwo, a zatem na dobra chronione już na poziomie konstytucyjnym (art. 18). Projektowane przepisy wzmacniają tę ochronę, a w przypadku odbiorcy małoletniego realizują także konstytucyjną zasadę ochrony dziecka przed demoralizacją (art. 72) oraz zasadę ochrony konsumentów przed działaniami zagrażającymi ich zdrowiu (art. 76).

 

Projekt wpisuje się zatem w zadania stawiane władzom publicznym już na poziomie konstytucyjnym, odpowiadając również na zagrożenia określone już przed czterema laty w Narodowym Programie Zdrowia na lata 2016-2020 (rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 4 sierpnia 2016 r., Dz.U. 2016 poz. 1492), w którym po raz pierwszy w historii współczesnej Polski dostrzeżono zagrożenia związane z treściami pornograficznymi i seksualizującymi. W definicji „uzależnienia behawioralnego” wśród zaburzeń zachowania o charakterze nałogowym Program uwzględnia między innymi uzależnienie od seksu oraz pornografii. Samo korzystanie z pornografii zostało natomiast umieszczone w katalogu zachowań ryzykownych.

 

2. Streszczenie projektu

 

                W projekcie wprowadzone zostają instytucje organu kontroli (którym staje się Przewodniczący Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji) oraz współregulatora (którym staje się owa, powołana przez ustawodawcę Fundacja, składająca się przynajmniej z 5 członków – jednego zaproponowanego przez Przewodniczącego Krajowej Rady, 2 przez organizacje zajmujące się ochroną dzieci i młodzieży, 1 przez organizacje zajmujące się ochroną prywatności i 1 przez organizacje zajmujące się reprezentowaniem interesów usługodawców).

 

                Wśród zadań Przewodniczącego Krajowej Rady znajduje się odtąd kontrolowanie przestrzegania przez podmioty udostępniające kwalifikowane treści pornograficzne (w sposób umożliwiający dostęp do takich treści z terytorium Rzeczypospolitej Polskiej) nowego obowiązku narzuconego im przez art. 3 ust. 1 projektu: stosowania skutecznych narzędzi weryfikacji wieku odbiorcy w celu uniemożliwienia osobom małoletnim dostępu do takich treści. Z kolei Fundacja monitoruje przestrzeganie tego obowiązku, jak również m.in. podejmuje działania lub inicjuje przedsięwzięcia badawcze, prewencyjne, promocyjne, opiniodawcze. Dwie istotne kompetencje Fundacji to prowadzenie monitoringu treści udostępnianych w Internecie w celu identyfikacji kwalifikowanych treści pornograficznych i weryfikacji skutecznego sprawdzania wieku odbiorcy oraz przyjmowanie zawiadomień o okolicznościach wskazujących na naruszenie przepisów ustawy.

 

                Projekt zawiera definicję legalną „kwalifikowanych treściach pornograficznych” – rozumie się przez to „treści przedstawiające rzeczywisty, udawany, wytworzony lub przetworzony: a) stosunek płciowy obejmujący widoczne zespolenie narządów płciowych oraz pozycje oralnogenitalne, analno-genitalne, oralno-analne, między osobami dorosłymi tej samej lub odmiennej płci, b) zoofilię, c) masturbację oraz d) sadystyczne lub masochistyczne praktyki w kontekście seksualnym”.

 

                Fundacja pozyskuje informacje o naruszeniu przepisów ustawy w toku monitoringu albo na skutek zawiadomienia. Zgłoszenie o uzasadnionym podejrzeniu naruszenia przepisów przekazywane jest Przewodniczącemu Krajowej Rady. Fundacja ma jednak obowiązek podjąć próbę kontaktu z podmiotem udostępniającym kwalifikowane treści pornograficzne w terminie co najmniej 7 dni przed dokonaniem zgłoszenia. Jeżeli w odpowiedzi podmiot odniesie się do zarzutu, Fundacja może to stanowisko uwzględnić odstępując od dokonania zgłoszenia do Przewodniczącego Krajowej Rady lub dokonać zgłoszenia informując taki podmiot o uprawnieniach Przewodniczącego Krajowej Rady oraz o przysługujących środkach prawnych od rozstrzygnięć i czynności Przewodniczącego Krajowej Rady.

 

                Wszystkie domeny internetowe i konta, za pośrednictwem których rozpowszechnione zostały kwalifikowane treści pornograficzne w sposób umożliwiający do nich dostęp z terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, bez zastosowania skutecznych narzędzi weryfikacji wieku, są zawarte w jawnym rejestrze prowadzonym przez Przewodniczącego Krajowej Rady. Podmiot wpisany do rejestru może wnieść sprzeciw od wpisu w terminie 2 miesięcy od jego dokonania. W przypadku umieszczenia domeny takiego podmiotu w rejestrze, każdy przedsiębiorca telekomunikacyjny świadczący usługi dostępu do Internetu, jest obowiązany do nieodpłatnego uniemożliwienia dostępu do nich nie później niż w ciągu 48 godzin od dokonania wpisu, jak również nieodpłatnego przekierowania połączeń odwołujących się do nazw domen wpisanych do rejestru do specjalnej strony internetowej wskazanej przez Przewodniczącego Krajowej Rady. Do zaprzestania świadczenia usług płatniczych w związku z domenami wpisanymi do rejestru są również zobowiązani dostawcy takich usług w ciągu 30 dni od dnia dokonania wpisu.

 

                Istotnym elementem projektu jest wyraźne określenie kar za naruszenie wprowadzanych przepisów. Jeżeli podmiot udostępniający kwalifikowane treści pornograficzne w sposób sprzeczny z ustawą nie zaniecha naruszeń w ciągu 14 dni od dnia doręczenia wezwania, Przewodniczący Krajowej Rady wydaje decyzję nakładającą na niego karę pieniężną w wysokości do dwudziestokrotności przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw. Taką samą karę przewiduje się wobec przedsiębiorcy telekomunikacyjnego, który nie uniemożliwił dostępu do tych treści, oraz dostawca, który nie zaprzestał usług płatniczych.

 

                Zostało wyraźnie zastrzeżone, że Przewodniczący Krajowej Rady nie podejmuje działań w odniesieniu do kwalifikowanych treści pornograficznych stanowiących dzieła artystyczne lub udostępnianych w ramach publikacji o charakterze wyłącznie naukowym lub edukacyjnym.

 

3. Uwagi dotyczące projektu

 

                Projekt jest zbieżny z podstawowymi założeniami sformułowanymi w 2016 r. przez Adama Szafrańskiego[1] oraz podstawowymi założeniami sformułowanymi w 2018 r. w analizie Instytutu Ordo Iuris[2]. Intencje projektodawców nie budzą zastrzeżeń, a proponowane rozwiązania zawierają istotne ograniczenia, które gwarantują zgodność projektowanych rozwiązań z przepisami chroniącymi wolność słowa, wolność nauczania, wolność artystyczną oraz wolność gospodarczą.

 

                W przepisie ogólnym (art. 1) warto jednak podkreślić fakt, że kwalifikowane treści pornograficzne stanowią typ szczególny treści pornograficznych, a nie informację o zupełnie odmiennym charakterze – w obecnym brzmieniu („ustawa nie uchybia przepisom ustawy z dnia 29 grudnia 1992 roku o radiofonii i telewizji w zakresie ochrony przed treściami pornograficznymi nie stanowiącymi kwalifikowanych treści pornograficznych”) przepis nie jest w tym względzie wystarczająco jednoznaczny. Sugerowane brzmienie to np. „ochrony przed treściami pornograficznymi innymi niż kwalifikowane”. W tym samym celu sugeruje się usunięcie wyrażenia „kwalifikowane” z art. 9 ust. 9 projektu. Pośrednio uzupełnia się dzięki temu pewność statusu prawnego treści pornograficznych jako takich, co wspomaga dotychczasowe działania ustawodawcy oraz dorobek orzecznictwa.

 

                Wydaje się, że niepotrzebna jest definicja legalna „małoletniego” w art. 2 pkt 5 projektu, skoro jest ona zbieżna z powszechnym rozumieniem tego pojęcia, potwierdzonym przez ustawodawcę w Kodeksie cywilnym a contrario wobec osoby pełnoletniej (art. 10 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny, Dz.U. 2019 poz. 1145). Ewentualnym wyjątkiem, wymagającym odstąpienia od tożsamości tego pojęcia, byłyby kobiety, które uzyskały pełnoletniość prze zawarcie małżeństwa na podstawie zezwolenia sądu zgodnie z art. 10 § 1 ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. – Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz.U. 2019 poz. 2086). Tutaj jednak jest to nieuzasadnione ze względu na przedmiot ochrony projektu, którego jednym z kluczowych aspektów jest wolność małoletniego od wizualnej prezentacji stosunku płciowego, a którego doświadczania domniemuje się w małżeństwie.

 

                Nie jest również konieczne „ukrywanie” Przewodniczącego Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji pod osobnym pojęciem „organu kontroli”, które zresztą nie jest stosowane konsekwentnie – patrz art. 8 ust. 7 pkt 3 projektu, gdzie występuje on po prostu jako Przewodniczący Krajowej Rady. W związku z tym warto podkreślić, że decyzja o przyznaniu kompetencji w zakresie usług dostępu do Internetu właśnie Przewodniczącemu Krajowej Rady jest niezrozumiała i wydaje się raczej kalką rozwiązania brytyjskiego, gdzie takie kompetencje zostały przyznane British Board of Film Classification ze względu na duże doświadczenie tej instytucji w omawianym zakresie. W Polsce Krajowa Rada nie posiada tego typu doświadczeń. Organem kontroli powinien być raczej organ, który i dotychczas był właściwy w sprawach związanych z Internetem, czyli Prezes Urzędu Komunikacji Elektronicznej – tak, jak miało to miejsce w rządowym projekcie z dnia 13 listopada 2009 r., który ostatecznie nie stał się przedmiotem prac legislacyjnych na etapie parlamentarnym.

 

W projekcie zaznaczono, że „prezentowany projekt nie zawiera jeszcze całościowej regulacji statusu współregulatora”. Warto wskazać, że powinien on w sposób wyraźny określać przede wszystkim długość kadencji Rady Fundacji lub poszczególnych członków Rady. W tym kontekście wypadałoby również zastanowić się, czy projekt nie naśladuje zbyt bezrefleksyjnie rozwiązania wprowadzonego w Wielkiej Brytanii, gdzie status podmiotów prywatnych i publicznych jest odmienny od ich pozycji w ustrojach kontynentalnych, w szczególności w polskim. Konieczność udziału czynnika społecznego w działaniach weryfikujących zgodność z prawem podmiotów udostępniających treści o tak negatywnym wpływie na życie społecznego, jak treści pornograficzne, pozostaje jednak niekwestionowana. Stanowi ona ważne zabezpieczenie przed arbitralnością podejmowanych decyzji i nadużywaniem posiadanych kompetencji przez każdy aktualny rząd w celach innych niż te wyraźnie określone w ustawie. Być może właściwym kompromisem byłoby powołanie innego niż fundacja ciała o kompetencjach władczych i z udziałem czynnika społecznego.

 

4. Podsumowanie

 

                Projekt zasługuje na aprobatę i powinien stać się przedmiotem prac w Sejmie jako formalny projekt ustawy. Wyrażone uwagi powinny zostać uwzględnione w toku normalnego procesu ustawodawczego.

 

Autorzy: Rafał Dorosiński, Nikodem Bernaciak

 
 

[1] A. Szafrański, O ograniczeniu dostępu dzieci do pornografii w internecie, [w:] O wolność słowa i religii. Praktyka i Teoria, red. F. Longchamps de Bérier, K. Szczucki, Warszawa 2016, s. 146-170.

[2] R. Dorosiński et al., Dzieciństwo wolne od pornografii. Ochrona małoletnich przed dostępem do treści pornograficznych w Internecie – ocena dotychczasowego stanu prawnego i propozycje rozwiązań, 2018, https://ordoiuris.pl/pliki/dokumenty/Dziecinstwo_wolne_od_pornografii.pdf (dostęp: 12.12.2019).

Edukacja

Na co zezwala i czego zakazuje nauczycielom nowe rozporządzenie dotyczące prac domowych

Pierwszego kwietnia wejdą w życie regulacje przewidujące ograniczenia dla nauczycieli w szkołach podstawowych. Dotyczą one możliwości zadawania i oceniania prac domowych. W klasach I-III zabronione będzie zadawanie uczniom pisemnych i praktyczno-technicznych prac domowych z wyjątkiem ćwiczeń usprawniających motorykę małą, czyli np. umiejętność pisania. W klasach IV-VIII pisemne i praktyczno-techniczne prace domowe będą mogły być proponowane do wykonania przez nauczyciela, ale nie będą one obowiązkowe dla ucznia i nie będą podlegały ocenie.

Czytaj Więcej

Wolność religii w szkole

Prawo ucznia do udziału w rekolekcjach. Analiza zarzutów stawianych dyrektorom szkół przez niektóre organizacje pozarządowe

Główne tezy

· Rekolekcje mogą być organizowane na terenie szkoły.

· Każdy uczeń, który tego chce może uczestniczyć w rekolekcjach. Fakt uczęszczania bądź nieuczęszczania na lekcje religii nie ma znaczenia.

· Niepowiadomienie dyrektora szkoły z miesięcznym wyprzedzeniem o terminie rekolekcji nie uniemożliwia ich organizacji.

Czytaj Więcej

Ochrona życia

Zagrożenie zdrowia psychicznego kobiety ciężarnej jako przesłanka legalizująca aborcję

· Od czasu wydania przez Trybunał Konstytucyjny wyroku uznającego niezgodność z Konstytucją aborcji eugenicznej, podejmowane są próby rozszerzającej interpretacji przesłanki zagrożenia zdrowia kobiety. Miałaby ona uzasadniać poszerzenie dostępu do aborcji w Polsce.

Czytaj Więcej

Ochrona życia

Analiza projektu Paktu ONZ na rzecz Prawa do Rozwoju

· W Grupie Roboczej Rady Praw Człowieka ONZ trwają prace nad projektem nowego traktatu międzynarodowego - Paktu na rzecz Prawa do Rozwoju.

Czytaj Więcej