Opinia prawna dotycząca uchwały w sprawie przyjęcia przez Miasto Poznań Europejskiej Karty Równości Kobiet i Mężczyzn w Życiu Lokalnym

GŁÓWNE TEZY OPINII:

 

1. Europejska Karta Równości Kobiet i Mężczyzn w Życiu Lokalnym wprost przewiduje, że jej postanowienia „wiążą Sygnatariusza tylko wtedy, gdy one same lub odpowiednie ich aspekty leżą w zakresie jego kompetencji prawnych” (art. 8 ust. 2 Karty). Nie zmienia to jednak faktu, że jej treść narusza zasady prawidłowej legislacji, czym godzi w zasadę demokratycznego państwa prawnego (art. 2 Konstytucji RP). Postanowienia Karty sformułowane są w sposób nieprecyzyjny, charakteryzują się językowym niechlujstwem, a niekiedy są wręcz niezrozumiałe na gruncie reguł gramatycznych właściwych dla języka polskiego.
2. Kluczowe dla wykładni wszystkich postanowień Karty zawarte w niej pojęcie płci, odnoszące się do angielskiego terminu gender, jest niejednoznaczne i stanowi zagrożenie dla integralności polskiego porządku prawnego opierającego się o dualistyczny i naturalny podział na dwie płcie - męską i żeńską.
3. Niejasne są również zawarte w Karcie - bardzo liczne - odniesienia do rzekomych różnorodnych stereotypów, które nie są w żaden sposób sprecyzowane. Nie jest zatem wiadomym co miałyby „zwalczać” władze Poznania. Na podstawie kontekstu użycia sformułowań domniemywać można, że przedmiotem „przeciwdziałania” mają być chronione na gruncie konstytucyjnym wartości takie, jak małżeństwo, jako związek kobiety i mężczyzny, rodzina, rodzicielstwo i macierzyństwo (art. 18 Konstytucji RP).
4. Samo przyjęcie Karty odbyło się z zupełnym pominięciem diagnozy, która była niewątpliwie dostępna radnym miejskim. Formularz diagnozy (załącznik 2 do Uchwały w sprawie przyjęcia Karty) jednoznacznie wskazuje, że nie ma żadnej realnej potrzeby realizacji postanowień Karty na terenie miasta Poznania.
5. Wdrożenie Karty w zakresie kwestii związanych z zatrudnieniem może doprowadzić do niedopuszczalnej dyskryminacji. Z danych zamieszczonych w Formularzu diagnozy można wręcz wyprowadzić wniosek, że w pierwszym rzędzie dyskryminacja ta dotyczyłaby kobiet, które stanowią większą część poznańskiego korpusu urzędniczego. W tym zakresie wdrażanie Karty może doprowadzić do naruszenia art. 60 w zw. z art. 32 ust. 1 i 2 oraz 33 ust. 1 i 2 Konstytucji RP.
6. W ocenie Fundacji Instytut na rzecz kultury prawnej Ordo Iuris przedmiotowa Uchwała - wraz z załącznikiem 1 - jest sprzeczna z prawem, a tym samym nieważna (art. 91 ust. 1 USG). Stwierdzenie nieważności leży w kompetencji organu nadzorczego - w tym przypadku Wojewody Wielkopolskiego.
7. Na czas postępowania w sprawie stwierdzenia nieważności Uchwały rekomenduje się wstrzymanie jej wykonania na podstawie art. 91 ust. 2 US

 

 

1. Uwagi wprowadzające

 

Przedmiotem niniejszej opinii jest uchwała Rady Miasta Poznania w sprawie przyjęcia przez Miasto Poznań Europejskiej Karty Równości Kobiet i Mężczyzn w Życiu Lokalnym przyjęta 11 lutego 2020 r. podczas XXII Sesji Rady Miasta Poznania [dalej jako: Uchwała]. Przedmiotowa Uchwała nie została jeszcze promulgowana w Dzienniku Urzędowym Województwa Wielkopolskiego. Zgodnie z § 1 Uchwały Rada Miasta Poznania przyjmuje Europejską Kartę Równości Kobiet i Mężczyzn w Życiu Lokalnym [dalej jako: Karta lub EKR] opracowaną i zalecaną przez Radę Gmin i Regionów Europy. Sama Karta wraz z formularzem służącym diagnozie aktualnej sytuacji w zakresie relacji między kobietami i mężczyznami w życiu społecznym, politycznym i gospodarczym, stanowią załączniki do Uchwały.

 

Nadmienić wypada, że przyjęcie przez Radę Miasta Poznania przedmiotowej Uchwały nastąpiło pomimo licznych głosów sprzeciwu ze strony organizacji społecznych, a także wbrew woli części mieszkańców, którzy podpisali się pod petycją wzywającą do jej odrzucenia.

 

Podstawą prawną Uchwały - po złożonej przez wnioskodawcę autopoprawce - jest art. 18 ust. 2 pkt 2 i 12a ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (dalej jako: USG)^[1]. Zgodnie z art. 18 ust. 2 pkt 2 USG, do wyłącznej właściwości rady gminy (a zatem również rady miasta na prawach powiatu) należy stanowienie o kierunkach działania wójta (prezydenta miasta). Natomiast wskazany jako drugi - punkt 12a odnośnego artykułu USG, jako dotyczący podejmowania przez radę gminy (miasta) uchwał „w sprawach współpracy ze społecznościami lokalnymi i regionalnymi innych państw oraz przystępowania do międzynarodowych zrzeszeń społeczności lokalnych i regionalnych” jest zupełnie nieadekwatny do treści Uchwały. W tym zatem zakresie podstawa prawna uchwały jest błędna.

 

2. Zagadnienia formalnoprawne (proceduralne)

 

Przed podjęciem Uchwały grupa 9 radnych będących członkami klubu Prawa i Sprawiedliwości zwróciło się do Przewodniczącego Rady Miasta, pana Grzegorza Ganowicza z pisemnym wnioskiem o sporządzenie dodatkowej opinii dotyczącej zgodności projektu przedmiotowej Uchwały z prawem^[2]. Według § 28 ust. 4 Regulaminu Rady Miasta^[3], który wskazany został jako podstawa prawna wniosku: „Na wniosek Komisji lub 1/4 ustawowego składu Rady Przewodniczący występuje do Prezydenta o zlecenie wykonania dodatkowej opinii prawnej w sprawie projektu przez kancelarię zewnętrzną”. Z przepisu tego wynika, że wniosek 1/4 ustawowego składy Rady Miasta (tj. przynajmniej 9 spośród 34 radnych - tylu właśnie podpisało wniosek) w sprawie zlecenia dodatkowej opinii prawnej przez podmiot zewnętrzny ma charakter wiążący dla Przewodniczącego Rady Miasta, na co wskazuje imperatywny zwrot „występuje”. Wniosek taki nie jest zatem poddawany pod głosowanie, ani tym bardziej nie może być przez Przewodniczącego odrzucony. Można go złożyć w dowolnym czasie, aż do zarządzenia głosowania. Po zarządzeniu głosowania - zgodnie z § 33 Regulaminu Rady Miasta - można zabrać głos tylko dla złożenia wniosków, o których mowa w § 9 ust. 3 pkt 1,4 i 6 Regulaminu, lub zapytania o treść wniosku bądź projektu będącego przedmiotem głosowania. Po rozpoczęciu głosowania głos nie może być już udzielony, co w ogóle wyklucza dopuszczalność składania jakichkolwiek wniosków (zob. § 33 zd. drugie Regulaminu Rady Miasta). Oznacza to, że powzięcie Uchwały nastąpiło z naruszeniem prawa. Jakkolwiek sam fakt naruszenia przepisów proceduralnych uznać należy za podstawę do stwierdzenia nieważności Uchwały, to w dalszej części niniejszej opinii przedstawione zostaną uwagi merytoryczne odnoszące się do jej treści. Ta bowiem budzi nie mniejsze wątpliwości prawne, wymagające precyzyjnego opisania.

 

 

3. Kontekst ideologiczny postanowień zawartych w EKR

 

Autorów Karty nie zadowala równe traktowanie kobiet i mężczyzn. Chcą promować „prawdziwą” równość i „prawdziwie” egalitarne społeczeństwo. Jako „podstawę” osiągnięcia takiej równości Karta traktuje „eliminację stereotypów opartych na płci”^[4], przy czym w kategoriach stereotypu rozpatruje właściwie wszystkie różnice między kobietami a mężczyznami. Wszelka różnorodność występująca w demokratycznym i pluralistycznym społeczeństwie, „w rodzinie, edukacji, kulturze, mediach, miejscu pracy, społeczeństwie” zdaje się być dla autorów Karty przejawem „stereotypów” (pojęcie to pojawia się w dokumencie aż osiemnaście razy), do tego stopnia, że stereotypem określa się w niej przekonanie, iż „opieka nad dzieckiem jest głównie zadaniem kobiety”^[5]. Można zasadnie wątpić czy faktycznie tak jest. O ile trudno nie zgodzić się, że „opieka nad dzieckiem jest obowiązkiem zarówno kobiet jak i mężczyzn”, to sprowadzanie pierwszoplanowej roli kobiety w wychowaniu dziecka, szczególnie małego, do poziomu stereotypu jest wysoce wątpliwe.

 

Na takie postrzeganie sytuacji kobiet nie bez wpływu pozostaje fakt, że Karta opiera się na teorii gender do której wprost nawiązuje w swoich „fundamentalnych zasadach”^[6]. Zgodnie z nią tożsamość płciowa (bycie kobietą lub mężczyzną) jest niezwiązana z tożsamością biologiczną i całkowicie wyraża się w społecznie skonstruowanych wzorcach i rolach, za którymi nie stoi żadna obiektywna rzeczywistość. To radykalne stanowisko światopoglądowe pozwala pojmować kobiecość i męskość jedynie jako wyraz konwencji społecznej. W konsekwencji teoria gender kwestionuje naturalność ról kobiety i mężczyzny w małżeństwie i rodzinie. Zasadza się na relatywizacji (a w zasadzie negacji) samej kategorii „natury” i „naturalności”. W tej perspektywie „prawdziwą” równością zdaje się być dopiero identyczność.

 

Zagadnienie to wyłożyła Judith Butler, będąca jednym z głównych teoretyków ideologii gender: „Zatem na krytykę kategorii tożsamości wytwarzanych, naturalizowanych i unieruchamianych przez współczesne struktury prawa trzeba zdobyć się bez wychodzenia poza ich obręb”^[7]. W ten sposób autorka wskazuje, że polityczne podważenie pojęcia płci biologicznej następować musi z wykorzystaniem dualistycznego i naturalnego podziału na kobiety i mężczyzn. Następuje to przez nacechowane ideologicznie akty prawne (w tym również tzw. soft law), takie jak właśnie EKR. W swoich dalszych wywodach J. Butler wprost przyznała, że konstrukt „płci kulturowej” (gender) „miał być wyrazem sprzeciwu wobec twierdzenia, że «biologia to przeznaczenie»”^[8]. Według J. Butler „kulturowa płeć nie może wypływać z płci biologicznej w jakikolwiek sposób”^[9]. Prowadzi to autorkę do wniosku, że „Jeśli teoria głosi, że kulturowa płeć jest radykalnie niezależna od biologicznej, wówczas kulturowa płeć staje się artefaktem, nikomu na stałe nieprzypisanym. Oznacza to, że  m ę ż c z y z n a  oraz  m ę s k i  może równie łatwo odsyłać do ciała żeńskiego, jak i męskiego, a  k o b i e t a   i   k o b i e c y   może oznaczać i ciało męskie, i żeńskie” (pisownia jak w oryginale - O.I.)^[10].

 

Próby wprowadzania do polskiego systemu prawnego pojęć, takich jak „płeć kulturowa” (lub częściej: „płeć społeczno-kulturowa” - obydwa sformułowania stanowią odpowiednik anglojęzycznego gender oraz frankofońskiego genre) obserwowane są już od dłuższego czasu, aktualnie materializując się przede wszystkim w przyjęciu Konwencji Rady Europy o zapobieganiu i zwalczaniu przemocy wobec kobiet i przemocy domowej, sporządzonej w Stambule dnia 11 maja 2011 r. (dalej jako: Konwencja Stambulska)^[11]. Zarzuty możliwe do sformułowania w odniesieniu do Konwencji Stambulskiej można w zasadzie powielić w przypadku EKR.

 

Warto zatem odnotować, że orzeczeniem nr 13 z dnia 27 lipca 2018 r. Trybunał Konstytucyjny Republiki Bułgarii orzekł, że Konwencja Stambulska sprzeczna jest z bułgarską Konstytucją. Powołał się przy tym na używanie w pierwotnej wersji tekstu Konwencji sformułowań takich jak gender, socially constructed gender roles oraz stereotyped gender roles. W opozycji do głównych teoretyków neomarksistowskiej ideologii gender, bułgarski Trybunał Konstytucyjny słusznie stwierdził, że płeć ma wymiar holistyczny obejmując zarówno uwarunkowania biologiczne, jak i związany z nimi wymiar społeczny życia jednostki^[12]. Wprowadzenie zatem pojęcia „płci społeczno-kulturowej” obok pojęcia „płci” (jako takiego) prowadzić może do chaosu prawnego, który nie jest dopuszczalny w demokratycznym państwie prawnym. Warto też zauważyć, że Trybunał mocno podkreślił, że w istocie posługiwanie się sztucznym konstruktem gender prowadzi do sytuacji, w której nie jest jasnym, kto jest beneficjentem postanowień Konwencji Stambulskiej, a wręcz, że może wpłynąć na osłabienie ochrony kobiet lub ich dyskryminację^[13].

 

Wskazać przy tym należy, że wszelkie zagrożenia związane z posługiwaniem się pojęciem gender dla ochrony kobiet (w rozumieniu biologicznym) w przypadku EKR są jedynie spotęgowane ze względu na bezpośrednie posługiwanie się tym obcojęzycznym terminem w tekście tłumaczenia Karty, który stanowi załącznik do Uchwały^[14]. Jest to pierwszy przypadek, gdy termin gender pojawił się bezpośrednio (nie jako tłumaczenie - „płeć społeczno-kulturowa” lub „płeć kulturowa”) w polskim systemie prawnym.

 

Karta zobowiązuje do „zwalczania, tak dalece jak to możliwe, uprzedzeń, praktyk i użycia języka i obrazów, które oparte są na idei wyższości lub niższości jednej z płci, czy stereotypowych rolach kobiet i mężczyzn”^[15]. Niestety nie precyzuje jakie to praktyki oparte są „na idei wyższości lub niższości jednej z płci”. Nie wyjaśnia także, z wyjątkiem wspomnianego macierzyństwa, co należy rozumieć pod pojęciem „stereotypowych ról kobiet i mężczyzn”. To niedopowiedzenie tworzy oczywiście przestrzeń sprzyjającą wypełnianiu jej treścią przez podmioty prezentujące ideologiczne podejście do kwestii równouprawnienia. Karta zobowiązuje bowiem sygnatariusza, w celu promowania większej równości kobiet i mężczyzn we wszystkich aspektach życia, do współpracy „w szczególności” z „partnerami społecznymi”.

 

4. Karta w świetle zasad prawidłowej legislacji - postanowienia, tłumaczenie, redakcja

 

Stosownie do art. 2 Konstytucji RP Rzeczypospolita Polska jest demokratycznym państwem prawnym. Z przepisu tego wyprowadza się szereg zasad związanych z prawidłową legislacją, które stanowią samoistny wzorzec kontroli konstytucyjności (oraz szerzej - legalności, w przypadku aktów prawa miejscowego). Jedną z takich zasad, jest „zasada jednoznaczności prawa, rozumiana jako dyrektywa poprawnej legislacji”^[16]. W literaturze przedmiotu wskazuje się, iż: „Trybunał Konstytucyjny wielokrotnie podkreślał, że zasady przyzwoitej legislacji są przejawem ogólnej zasady ochrony zaufania do państwa i stanowionego przez nie prawa, a w konsekwencji jedną z cech państwa prawnego. Brak precyzji przepisów powoduje bowiem stworzenie nazbyt szerokich ram dla organów stosujących prawo, które muszą zastępować ustawodawcę w zakresie tych zagadnień, które uregulował on w sposób nieprecyzyjny”^[17].

 

Jak natomiast zauważył Trybunał Konstytucyjny, powołując się przy tym na pogląd L. Garlickiego: „Powołany wzorzec kontroli, to art. 2 konstytucji, statuujący zasadę państwa prawnego. Wnioskodawca słusznie wskazuje, że na zasadę tę składa się szereg elementów. Jednym z istotniejszych jest zasada przyzwoitej legislacji, w tym - wymaganie określoności przepisów, które «muszą być formułowane w sposób poprawny, precyzyjny i jasny» (L. Garlicki, Orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego, Przegląd Sejmowy, 1999, nr 6, s. 124)”^[18].

 

Także z orzecznictwa sądowoadministracyjnego wynika, że treść przepisów prawa sformułowana „w sposób niejasny i niejednoznaczny” stanowi „istotne uchybienie zasadom stanowienia prawa”, które również przemawia za ich „wyeliminowaniem z obrotu prawnego”^[19]. Podkreśla się także, że naruszenie dyrektyw zawartych w „Zasadach techniki prawodawczej” (dalej jako: ZTP) „godzi w zasadę poprawnej (przyzwoitej) legislacji, stanowiącej element reguły demokratycznego państwa prawnego (art. 2 Konstytucji RP)”^[20].

 

Zgodnie z ZTP, stanowiącymi załącznik do rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 20 czerwca 2002 r. w sprawie „Zasad techniki prawodawczej”^[21], do projektów aktów prawa miejscowego stosuje się odpowiednio zasady wyrażone w dziale VI ZTP, z wyjątkiem § 141, w dziale V ZTP, z wyjątkiem § 132, w dziale I w rozdziałach 1–7 i w dziale II ZTP. Mając na uwadze powyższe, stwierdzić należy, że tekst Karty uchybia § 6 i 7 w zw. z § 143 ZTP oraz z art. 2 Konstytucji RP. Stosownie do § 6 ZTP „Przepisy ustawy redaguje się tak, aby dokładnie i w sposób zrozumiały dla adresatów zawartych w nich norm wyrażały intencje prawodawcy.”. Natomiast zgodnie z § 7 ZTP „Zdania w ustawie redaguje się zgodnie z powszechnie przyjętymi regułami składni języka polskiego, unikając zdań wielokrotnie złożonych”. Jak wskazuje się w literaturze przedmiotu „Obowiązek redagowania zdań zgodnie z powszechnie przyjętymi regułami składni języka polskiego jest refleksem jednej z podstawowych zasad wykładni operatywnej, zgodnie z którą znaczenie złożonych zwrotów językowych należy ustalać zgodnie z regułami syntaktycznymi (regułami składni) oficjalnej postaci języka używanego w danym kraju”^[22].

 

Zauważyć trzeba, że Karta, jakkolwiek stanowi załącznik do Uchwały, to zawiera w swojej treści postanowienia zarówno o charakterze deklaratywnym, jak i normatywnym. Z tego też względu należy stosować do niej ZTP. Teza ta znajduje ugruntowanie w orzecznictwie sądów administracyjnych. Wskazać można, że uznano konieczność odpowiedniego stosowania ZTP nawet do załączników o charakterze graficznym (odnośnie do załączników planu zagospodarowania przestrzennego)^[23]. Naczelny Sąd Administracyjny stwierdził, że: „Nie ma oparcia w obowiązujących przepisach stwierdzenie, że załącznik do uchwały, wydanej na podstawie przepisów upoważniających zamieszczonych w ustawie, nie ma charakteru normatywnego, a tym samym, że zamieszczenie statutu województwa w załączniku do uchwały w sprawie przyjęcia statutu stanowi istotne naruszenie prawa i pozbawia ten akt rangi obowiązującego przepisu prawa miejscowego”^[24]. Analogicznie jest w przypadku załaczników do ustaw i rozporządzeń^[25].

 

Nie inaczej jest w analizowanym stanie faktycznym. Uchwała stanowi jedynie narzędzie służące do przetransponowania postanowień Karty do polskiego porządku prawnego. Jedynie tytułem przypomnienia wskazać można, że stosownie do art. 87 ust. 2 Konstytucji RP źródłami powszechnie obowiązującego prawa Rzeczypospolitej Polskiej są na obszarze działania organów, które je ustanowiły, akty prawa miejscowego. Postanowienia Karty, mimo że bezpośrednio wiążą jej sygnatariusza, to zawierają zobowiązanie do podejmowania działań związanych z ingerencją w prawa i obowiązki jednostek (głównie związane z kwestiami pracowniczymi, prawem do wychowania dzieci zgodnie z własnymi przekonaniami, dostępem do sprawowania funkcji publicznych, itd.)

 

Wśród sformułowań zawartych w Karcie, które naruszają dyspozycję § 6 i 7 ZTP w zw. z § 143 ZTP oraz art. 2 Konstytucji RP wskazać należy przede wszystkim posługiwanie się takimi sformułowaniami, jak „stereotypy i przeszkody, które przyczyniają się do nierównego statusu kobiet”, „stereotypowe role płciowe”, gender mainstreaming, gender budgeting (co do szczegółów, zob. tabela nr 1). Nadmienić należy, że sam tekst Karty - będący tłumaczeniem z angielskiego oryginału - stanowi niebywały wręcz przykład niechlujstwa językowego, który urąga powadze władz publicznych. Przykładem może być tutaj sformułowanie „nie tradycyjne zawody przypisane konkretnej płci”^[26]. Zgodnie z regułami poprawnej gramatyki języka polskiego cząstka „nie” z przymiotnikami jest pisana co do zasady łącznie (a zatem prawidłowo powinno być „nietradycyjne”).

 

Wątpliwości interpretacyjne rodzi również sposób tłumaczenia tekstu Karty. W związku z kontekstem ideologicznym w jakim osadzone są jej postanowienia, największe wątpliwości rodzi tłumaczenie angielskiego terminu gender (zob. tabela nr 2). Jak wskazano w punkcie 2 niniejszej analizy słowo gender nie odnosi się do płci w sensie biologicznym, a do zachowań powszechnie uznawanych za typowe dla danej płci. Termin ten nie ma zatem odpowiednika w języku polskim, podobnie jak prawo polskie (poza zideologizowaną Konwencją Stambulską) nie zna pojęcia płci odmiennego od płci biologicznej.

 

Nadmienić trzeba, że tekst EKR będący załącznikiem do uchwały narusza również inne przepisy ZTP. Stosownie do § 57 ust. 2 ZTP ustępy oznacza się cyframi arabskimi z kropką bez nawiasu. Zasada ta jest naruszona w zasadzie w całości dokumentu, a ten sposób ujmowania jednostek redakcyjnych bynajmniej nie jest ścisłym odzwierciedleniem jednostek redakcyjnych zawartych w tekście oryginalnym karty. Zgodnie z § 57 ust. 3 ZTP oznaczenia zastosowane w Karcie w istocie powinny odnosić się nie do ustępów, a do punktów. Z kolei wyliczenia, które powinny być ujęte w formie punktów oznacza się  według ZTP cyframi arabskimi z nawiasem z prawej strony, natomiast w treści Karty ujęte są przy użyciu oznaczeń graficznych (w ogóle nieznanych ZTP), a ponadto zamiast przecinkiem, kończą się kropką, tak jakby miały być odrębnymi zdaniami. Również ten zabieg nie wynika bynajmniej z pierwotnej wersji tekstu Karty, sporządzonego w języku angielskim^[27]. Karta zawiera również wyliczenia rozpoczynające się wielką literą, pomimo że brak jest kropki na końcu^[28]. Stosownie do § 57 ust. 3 ZTP każdy punkt kończy się średnikiem, a ostatni kropką, chyba że wyliczenie kończy się częścią wspólną odnoszącą się do wszystkich punktów. W takim przypadku kropkę stawia się po części wspólnej, a każdy punkt, z wyjątkiem ostatniego, kończy się przecinkiem.

 

5. Błędne diagnozy faktycznej sytuacji kobiet i mężczyzn zawarte w Karcie

 

5.1. Przemoc wobec kobiet

 

Według Karty, „przemoc oparta na płci, jest wynikiem przekonania sprawcy, że jedna z płci ma przewagę nad drugą w kontekście nierównych relacji siły”^[29]. Arbitralnie uznając za źródło przemocy „nierówne relacje siły” pomiędzy kobietą a mężczyzną, Karta zakłada strukturalny charakter przemocy. Zgodnie z tym założeniem, jak długo istnieją zróżnicowania społeczne pomiędzy mężczyznami i kobietami, tak długo będzie istnieć przemoc wymierzona w kobiety.

 

Jednocześnie, Karta całkowicie ignoruje inne czynniki, które mają realny wpływ na występowanie zachowań przemocowych. Tymczasem jest to zjawisko wielopłaszczyznowe. Jednym z najistotniejszych czynników warunkujących zachowania przemocowe jest problem alkoholizmu. W szczególności wskazuje się, że „korelacja problemu przemocy i agresji z uzależnieniami, głównie problemem alkoholowym, jest powszechnie znana”^[30].

 

Ponadto – jak wskazywał Instytut Ordo Iuris w innych swoich opracowaniach^[31] – występowanie przemocy domowej również związane jest z problemem innego rodzaju uzależnień Poza alkoholizmem zwraca się uwagę na uzależnienia od narkotyków, leków, hazardu, seksu czy Internetu, jako związanych z występowaniem przemocy domowej. Wśród innych czynników warunkujących zjawisko przemocy wskazuje się m in trudną sytuację finansową, bezrobocie, media, zmiany wzorców, upadek autorytetów. Utrzymuje się także, że zachowania przemocowe są niekiedy sygnałem o występowaniu trudności, np nagromadzeniu frustracji, nieumiejętności rozwiązywania problemów i poradzenia sobie w trudnych sytuacjach życiowych, itp.^[32]

 

5.2. Dyskryminacja i nierówne traktowanie

 

W Karcie powiela się - istniejący w szeregu aktów prawnych krajowych i międzynarodowych - zakaz dyskryminacji^[33]. Jednocześnie w treści Karty wskazuje się, że „ Sygnatariusz uznaje, że mimo tego zakazu, wiele kobiet i mężczyzn dotkniętych jest przez różne formy dyskryminacji lub nierównego traktowania, włączając nierówność społeczno-ekonomiczna, i że mają one bezpośredni wpływ na ich zdolność do korzystania z innych praw do których odnosi się Karta”^[34]. Wskazuje się przy tym na rzekome „ignorowanie umiejętności, wiedzy, doświadczenia i kreatywności kobiet”^[35]. Nie wydaje się jednak, by problem taki dotyczyć miał Poznania. Zgodnie z załącznikiem nr 2 do Uchwały (formularzem diagnozy) mniejsze zaangażowanie kobiet dostrzegalne jest przede wszystkim na stanowiskach obsadzanych wedle klucza politycznego, z uwagi na ogólną niechęć kobiet do podejmowania aktywności politycznej i partyjnej (mniejszy odsetek kobiet w radzie miasta i radach osiedli). Nie ma jednak prawnej możliwości zwiększenia ich zaangażowania, o ile same kobiety nie zdecydują się na udział w wyborach. Poza tym o ostatecznym kształcie osobowym wskazanych gremiów decydują wyborcy. Nadmienić wypada, że aktualnie obowiązują już tzw. parytety dotyczące składu list wyborczych^[36].

 

Odnośnie do stanowisk kierowniczych w administracji publicznej (samorząd lokalny) w Poznaniu widoczna jest natomiast zdecydowana przewaga kobiet, które stanowią 78,6% zatrudnionych na stanowiskach dyrektorów wydziałów i kierowników oddziałów. Ogólny wskaźnik kobiet zatrudnionych na stanowiskach urzędniczych w poznańskim samorządzie lokalnym wynosi natomiast 74%, więc nie sposób dopatrzeć się tu jakiejkolwiek dyskryminacji. Nie ma zatem potrzeby ingerencji prawodawczej. Podobne proporcje odnoszą się do cywilnych pracowników Komendy Miejskiej Policji (71,8% kobiet). Z przyczyn naturalnych (skądinąd poddawanych w wątpliwość przez teoretyków gender) liczba funkcjonariuszy Policji jest wyższa od liczby funkcjonariuszek (74,7% policjantów to mężczyźni).

 

Odnośnie do to stosunkowo niskiego odsetka kobiet w radach nadzorczych spółek komunalnych, a także sprawujących funkcje prokurentów tychże spółek oraz członków ich zarządów (w sumie 27,97% kobiet) - zauważyć należy, że sytuacja musi oceniana indywidualnie w odniesieniu do każdej spółki. Niewątpliwie jednak najbardziej typowy jest stan, w którym spółki takie są jednoosobowymi spółkami gminnymi, a funkcję zgromadzenia wspólników lub walnego zgromadzenia pełni organ wykonawczy jednostki samorządu terytorialnego^[37]. Obsada tych stanowisk jest zatem uzależniona od czynnika merytorycznego oraz politycznego - i w tym ostatnim zakresie odpowiednie organy samorządowe same ponoszą odpowiedzialność za to, ilu w danym gremium zasiada mężczyzn, ile zaś kobiet.

 

Kobiety dominują na stanowiskach kierowniczych w głównych placówkach kulturalnych (w Kolegium Zarządczym Biblioteki Raczyńskich jest 14 kobiet i 7 mężczyzn, zaś w Centrum Kultury „Zamek” funkcje dyrektorskie wykonuje 3 kobiety i 1 mężczyzna, zaś w kadrze kierowniczej jest 7 kobiet i 2 mężczyzn). Zróżnicowana sytuacja jest natomiast w placówkach sportowych, choć i tu są jednostki organizacyjne zarządzane głównie przez kobiety (w Pływalni Miejskiej „Atlantis”).

 

Zdecydowanie więcej jest w Poznaniu mężczyzn będących przedsiębiorcami (wedle danych z CEIDG - 62%), ale z zasady swobody prowadzenia działalności gospodarczej wynika, że nikt do prowadzenia takiej działalności nie może być zmuszony.

 

Z powyższej diagnozy - dostępnej poznańskim radnym i stanowiącej załącznik do Uchwały - wynika, że Karta nie tylko jest zbędna, ale jej zastosowanie może być wręcz niekorzystne dla zatrudnionych w placówkach miejskich kobiet. Wdrożenie Karty w zakresie dotyczącym zatrudnienia, co leży w kompetencjach poznańskich władz miejskich (w tym zwłaszcza Prezydenta Poznania, któremu powierzono wykonanie Uchwały) doprowadzić może zatem do dyskryminacji kobiet. Teza ta uzasadniona jest nie tylko ze względu na okoliczności faktyczne ustalone w załączonej do Uchwały diagnozie, ale również z kontekstu ideologicznego, w którym osadzone są wszystkie postanowienia zawarte w EKR. Na gruncie pojęcia gender, konsekwentnie stosowanego w anglojęzycznej wersji Karty i pojawiającego się również w jej polskim tłumaczeniu, nie ma żadnych obiektywnych przesłanek do kwalifikacji danej osoby, jako mężczyzny lub kobiety, samo bowiem pojęcie płci ulega rozmyciu, a nawet deformacji. Z tych względów nie sposób jest ustalić, kto w istocie jest beneficjentem zawartych w Karcie postanowień.

 

 

 

 

6. Polityka gender mainstreaming oraz gender budgeting jako podstawowe zasady wynikające z Karty

 

Powyżej zarysowaną, zaangażowaną ideologicznie, perspektywę płci oraz niekontrowersyjnego tematu równouprawnienia, Karta przenosi na wszystkie obszary życia społecznego. Do tego sprowadza się bowiem gender mainstreaming realizowany za pomocą „wszystkich instytucji”^[38] (mainstreaming) „przy tworzeniu polityki, metod i instrumentów, które wpływają na codzienne życie społeczności lokalnej”^[39]. Skoro, jak widzieliśmy, „stereotypowe role płciowe” mają być rzeczywistością, którą należy „zwalczać” to tym, co powinno być promowane, okazuje się być „niestereotypowe” role płciowe a więc także te praktykowane w subkulturach ruchu LGBT.

 

Taka promocja kierowana ma być, wedle założeń Karty, do pracowników instytucji miejskich (którym Sygnatariusz „pomoże” „poprzez szkolenie i inne środki, zidentyfikować i eliminować stereotypowe podejście i zachowanie”^[40]), opinii publicznej („kampanie informacyjne”^[41]) oraz „artystów, stowarzyszeń kulturalnych i sportowych”^[42]. Obejmować ma także sferę edukacji szkolnej. Art. 13 ust. 3 Karty zobowiązuje Sygnatariusza do „sprawdzania materiałów edukacyjnych szkół i innych programów edukacyjnych oraz metod nauczania, w celu zapewnienia, że zwalczają one stereotypowe postawy i praktyki”. Pomijając już fakt, że podobne postulaty przełamywania uprzedzeń i stereotypów formułowane są przez organizacje promujące style życia praktykowane w subkulturach ruchu LGBT, należy podkreślić, iż:

1. tego rodzaju, inspirowana ideologicznie, praktyka forsowania zmian w programach nauczania stanowiłaby istotną ingerencję w prawa rodziców do wpływu na wychowanie i edukację swych dzieci, chronionych przez art 48 ust 1 Konstytucji;
2. oznaczałaby także złamanie Prawa oświatowego, które nie przewiduje kompetencji do kształtowania przez prezydenta, burmistrza lub wójta treści nauczania dzieci w szkole. Podstaw ku temu nie odnajdujemy także w innych aktach prawnych. Tym samym wskazany fragment nie znajduje podstawy prawnej, koniecznej dla legalnej i skutecznej działalności organów administracji (samorządu terytorialnego).

 

Warto też zwrócić uwagę, że gender mainstreaming oraz gender budgeting dotyczyć mają również kwestii finansowania usług zdrowotnych i medycznych, a także wsparcia socjalnego świadczonego na szczeblu lokalnym^[43]. Postanowienia Karty odnoszące się do tego zagadnienia sformułowane są w sposób nadzwyczaj nieprecyzyjny (gender based approach to the planning and resourcing przetłumaczono jako planowanie i finansowanie „oparte na równości płci”), co pozwala na ich różnorodną interpretację. Oryginalna wersja tekstu pozwala przypuszczać, że w istocie nie chodzi o perspektywę „równości płci” (gender equality perspective), a o „podejście oparte o gender” (gender based approach - tak wyraźnie stanowi wersja anglojęzyczna Karty). W tym kontekście termin gender nie może być jednak rozumiany jako „płeć społeczno-kulturowa”, tj. zespół pewnych cech, które w danej społeczności i kulturze kojarzone są z daną płcią, ponieważ kategoria ta odnosi się do osoby (służy do określenia tego, jaką dana osoba ma „płeć społeczno-kulturową”). Gender based approach oznacza zatem podejście oparte o ideologię gender (czy, jak chcieliby jej zwolennicy - teorię gender). Uzależnienie finansowania służby zdrowia oraz wsparcia socjalnego od kryteriów ideologicznych uznać natomiast należy za niedopuszczalne w demokratycznym państwie prawnym.

 

7. Wątpliwości związane z preferencjami w zatrudnieniu - postanowienia Karty a dyskryminacja pracowników

 

Zgodnie z Kartą, Sygnatariusz zobowiązany jest prowadzić „taki dobór kadr na wszystkich poziomach organizacji, który odzwierciedla społeczną, gospodarczą i kulturową różnorodność lokalnej społeczności”^[44]. Realizację tego zobowiązania oznaczałaby traktowanie niektórych osób w sposób preferencyjny ze względów innych niż ich kwalifikacje zawodowe. To zaś byłoby trudno pogodzić m.in. z przepisami ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (dalej jako KP)^[45], zabraniającymi dyskryminacji „ze względu na płeć, wiek, niepełnosprawność, rasę, religię, narodowość, przekonania polityczne, przynależność związkową, pochodzenie etniczne, wyznanie, orientację seksualną” (art. 11³ KP). Nadmienić trzeba, że zgodnie z orzecznictwem Sądu Najwyższego zakaz dyskryminacji ustanowiony w przytoczonym przepisie rozumiany jest jako „bezprawne pozbawienie lub ograniczenie praw wynikających ze stosunku pracy albo nierówne traktowanie pracowników ze względu na płeć, wiek, niepełnosprawność, narodowość, rasę, przekonania, zwłaszcza polityczne lub religijne, przynależność związkową, a także przyznanie z tych względów niektórym pracownikom mniejszych praw niż te, z których korzystają inni pracownicy znajdujący się w tej samej sytuacji faktycznej i prawnej (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 września 1997 r., I PKN 246/97, OSNAPiUS 1998 nr 12, poz. 360) i zakaz który według poglądów doktryny rozciąga się na wszystkie fazy stosunku pracy, a więc i zatrudnienie (vide: L. Florek, Zakaz dyskryminacji w stosunkach pracy, PiZS 1997 r. nr 1, poz. 2)”^[46].

 

Zakaz dyskryminacji ze względu na płeć dotyczy zatem zarówno kobiet, jak i mężczyzn. Płeć powinna być okolicznością indyferentną w przypadku podejmowania przez pracodawcę decyzji o zatrudnieniu danej osoby. Kluczowe muszą być natomiast czynniki merytoryczne - kwalifikacje, doświadczenie i osobiste (fizyczne i psychiczne) predyspozycje danej osoby. Karta stanowi w istocie zagrożenie dla zakazu dyskryminacji w stosunkach pracowniczych, nie przeciwdziałając im w żadnym stopniu. Nieznana polskiemu prawu jest konstrukcja dozwalająca na potraktowanie płci, jako jednego z kryteriów podjęcia zatrudnienia.

 

Wdrożenie Karty doprowadzić może zatem do skutków zupełnie odmiennych od oficjalnie deklarowanych. Treść EKR wskazuje bowiem wprost, że obsada pracownicza wszystkich placówek miejskich powinna odzwierciedlać „społeczną, gospodarczą i kulturową różnorodność lokalnej społeczności”. W rzeczywistości jednak stosowanie kryteriów takich jak płeć, pochodzenie etniczne, tożsamość kulturowa, sytuacja ekonomiczna danej osoby, itp., jest niedopuszczalne w świetle przepisów ustawy z dnia 21 listopada 2008 r. o pracownikach samorządowych (dalej jako: UPR)^[47].

 

Art. 6 UPR jasno precyzuje kryteria, jakie powinien spełniać kandydat na pracownika samorządowego. Dodać należy, że nie jest dopuszczalne stosowanie kryteriów dodatkowych, takich jak płeć czy pochodzenie etniczne. Byłoby to sprzeczne z zasadą równego dostępu obywateli polskich do służby publicznej, określonej w art. 60 Konstytucji RP, jak również z zasadą równości obywateli wobec prawa i zakazu dyskryminacji z jakiejkolwiek przyczyny (art. 32 ust. 1 i 2 Konstytucji RP) oraz z zasadą równych praw kobiet i mężczyzn (art. 33 ust. 1 i 2 Konstytucji RP).

 

W miejscu tym warto odwołać się do orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego. W szczególności in extenso przytoczyć można fragment z uzasadnienia wyroku TK z dnia 21 grudnia 2004 r., SK 19/03, w którym Trybunał stwierdził:

 

„Gwarantując obywatelom polskim, korzystającym z pełni praw publicznych, prawo dostępu do służby publicznej na jednakowych zasadach, art. 60 Konstytucji koresponduje z wyrażoną w art. 32 Konstytucji zasadą równości wobec prawa (por. wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 14 grudnia 1999 r., sygn. SK 14/98). Przepis ten akcentuje bowiem obowiązywanie tej zasady w odniesieniu do regulacji dostępu wszystkich obywateli polskich do służby publicznej.

 

Zasada równości była wielokrotnie przedmiotem rozważań Trybunału Konstytucyjnego (por. wyrok z 11 lipca 2000 r., sygn. K. 30/99, OTK ZU nr 5/2000, poz. 145, czy też wyrok z 18 stycznia 2000 r., sygn. K. 17/99, OTK ZU nr 1/2000, poz. 4). Zgodnie z dotychczasową linią orzeczniczą Trybunału Konstytucyjnego zasada równości oznacza nakaz jednakowego traktowania wszystkich obywateli w obrębie określonej klasy ("kategorii"). Wszystkie podmioty charakteryzujące się w równym stopniu daną cechą istotną (relewantną) powinny być traktowane równo, a więc według jednakowej miary, bez zróżnicowań zarówno dyskryminujących, jak i faworyzujących (wyrok z 5 listopada 1997 r., sygn. K. 22/97, OTK ZU nr 3-4/1997, poz. 41).”

 

Jak zatem stwierdził Trybunał, zasada równości obywateli wobec prawa nie oznacza bynajmniej konieczności identycznego traktowania wszystkich podmiotów (co nie jest możliwe), ale stosowania takich samych kryteriów w ramach danej grupy (klasy, kategorii) osób, wyróżnionej ze względu na pewną cechę relewantną. Brak jest przy tym podstaw prawnych (zarówno na gruncie Konstytucji RP, jak i UPR), by uznać płeć za cechę relewantną przy podejmowaniu pracy w placówkach samorządowych. Dalej Trybunał wywodził:

 

„Określenie w przepisach ustaw dodatkowych wymagań stawianych kandydatom do określonych stanowisk w służbie publicznej oraz uzależnienie uzyskania odpowiednich stanowisk w tej służbie od spełnienia tak określonej przesłanki, jaką jest wymóg niekaralności, nie może być - zdaniem Trybunału Konstytucyjnego - równoznaczne z niezgodnym z art. 60 Konstytucji ograniczeniem dostępu do służby publicznej. Sprzeczność taka zachodziłaby bowiem wówczas tylko, gdyby wprowadzone w tej mierze w odpowiednich ustawach dodatkowe przesłanki nie były jednakowe dla wszystkich kandydatów, tj. nie przestrzegałyby zasady równości szans wszystkich kandydatów, bądź też - z jakiejkolwiek przyczyny - zakładałyby dyskryminację określonych kandydatów.”

 

Słusznie zatem wskazuje się, że ustanawianie kryteriów dostępu do służby publicznej leży w gestii ustawodawcy, który związany jest tutaj zasadami konstytucyjnymi^[48]. Art. 60 Konstytucji RP, nie gwarantując przyjęcia do służby publicznej, a ustanawia zarazem „prawo ubiegania się o przyjęcie do tej służby na jednakowych zasadach”^[49]. Nie jest zatem możliwe ustanowienie preferencyjnych form zatrudnienia ze względu na płeć.

 

8. Podsumowanie

 

1. Karta wprost przewiduje, że jej postanowienia „wiążą Sygnatariusza tylko wtedy gdy one same lub odpowiednie ich aspekty leżą w zakresie jego kompetencji prawnych”^[50]. Nie zmienia to jednak faktu, że jej treść uwłacza zasadom prawidłowej legislacji, czym godzi w zasadę demokratycznego państwa prawnego. Postanowienia Karty sformułowane są w sposób nieprecyzyjny, charakteryzują się językowym niechlujstwem, a niekiedy są wręcz niezrozumiałe na gruncie reguł gramatycznych właściwych dla języka polskiego.
2. Kluczowe dla wykładni wszystkich postanowień Karty pojęcie płci, jako odnoszące się do angielskiego terminu gender, jest niejednoznaczne i stanowi zagrożenie dla integralności polskiego porządku prawnego, opierającego się o dualistyczny i naturalny podział na dwie płcie - męską i żeńską.
3. Niejasne są również zawarte w Karcie - bardzo liczne - odniesienia do rzekomych różnorodnych stereotypów, które nie są w żaden sposób sprecyzowane. Nie jest zatem wiadomym co miałyby „zwalczać” władze Poznania. Domniemywać należy, że przedmiotem „przeciwdziałania” mają być chronione na gruncie konstytucyjnym wartości takie, jak małżeństwo, jako związek kobiety i mężczyzny, rodzina, rodzicielstwo i macierzyństwo (art. 18 Konstytucji RP).
4. Samo przyjęcie Karty odbyło się z zupełnym pominięciem diagnozy, która była niewątpliwie dostępna radnym miejskim. Formularz diagnozy (załącznik 2 do Uchwały) jednoznacznie wskazuje, że nie ma żadnej realnej potrzeby realizacji postanowień Karty na terenie miasta Poznania.
5. Wdrożenie Karty w zakresie kwestii związanych z zatrudnieniem może doprowadzić do niedopuszczalnej dyskryminacji. Z danych zamieszczonych w Formularzu diagnozy można wręcz wyprowadzić wniosek, że w pierwszym rzędzie dyskryminacja ta dotyczyłaby kobiet, które stanowią większą część poznańskiego korpusu urzędniczego. W tym zakresie wdrażanie Karty może doprowadzić do naruszenia art. 60 w zw. z art. 32 ust. 1 i 2 oraz 33 ust. 1 i 2 Konstytucji RP.
6. W ocenie Fundacji Instytut na rzecz kultury prawnej Ordo Iuris przedmiotowa Uchwała - wraz z załącznikiem 1 - jest sprzeczna z prawem, a tym samym nieważna (art. 91 ust. 1 USG). Stwierdzenie nieważności leży w kompetencji organu nadzorczego - w tym przypadku Wojewody Wielkopolskiego.
7. Na czas postępowania w sprawie stwierdzenia nieważności Uchwały rekomenduje się wstrzymanie jej wykonania na podstawie art. 91 ust. 2 US

 

 

 

 

 

Autorzy:

• r. pr. Bartosz Zalewski
• adw. Rafał Dorosiński, dyrektor Centrum Analiz Prawnych Ordo Iuris
• dr Tymoteusz Zych, wiceprezes Instytutu Ordo Iuris

 

 

 

 

 

Tabela 1. Wykaz wybranych sformułowań sprzecznych z zasadami prawidłowej legislacji
Jednostka redakcyjna	Treść jednostki redakcyjnej	Sformułowanie sprzeczne z zasadami prawidłowej legislacji (w tym przede wszystkim z § 6 lub § 7 ZTP w zw. z § 143 ZTP oraz art. 2 Konstytucji RP)	Wątpliwości interpretacyjne
Część 1 pkt 3 EKR	Prawo do równości kobiet i mężczyzn wymaga od władz lokalnych i regionalnych podjęcia wszelkich dostępnych środków i odpowiednich strategii w celu promowania zrównoważonej reprezentacji kobiet i mężczyzn we wszystkich sferach procesów decyzyjnych.	…zrównoważona reprezentacja kobiet i mężczyzn we wszystkich sferach procesów decyzyjnych.	Nie jest jasne co oznaczać ma sformułowanie „wszystkie sfery procesów decyzyjnych” - nie wiadomo, czy chodzi o decyzje natury politycznej (gdzie kluczowe znaczenie mieć powinien fakt uzyskania mandatu demokratycznego), czy może techniczno-administracyjnej (gdzie kluczowe znaczenie mieć powinna nie płeć a kwalifikacje).
Część 1 pkt 4 EKR	Władze lokalne i regionalne muszą promować eliminację stereotypów i przeszkód, które przyczyniają się do nierównego statusu kobiet i które mają wpływ na nierówny podział ról pomiędzy kobietami i mężczyznami w życiu politycznym, gospodarczym, społecznym i kulturalnym.	1) …stereotypy i przeszkody, które przyczyniają się do nierównego statusu kobiet…   2) …nierówny podział ról pomiędzy kobietami i mężczyznami	Ad 1) Sformułowanie nieprawidłowe z punktu widzenia zasad poprawnej legislacji - nie jest jasne, czym są „stereotypy i przeszkody”; sformułowanie jest nieprawidłowe gramatycznie - sugeruje, że chodzi o stereotypy i przeszkody przyczyniające się do nierówności wśród kobiet. Ad 2) Nie jest jasne co oznacza „nierówny podział ról” - można sformułowanie to interpretować, jako postulat równej liczby kobiet i mężczyzn we wszystkich wymienionych w jednostce redakcyjnej dziedzinach, co jednak jest nieosiągalne w liberalnym (tj. wolnościowym) i demokratycznym społeczeństwie.
Część 1 pkt 4 EKR	Perspektywa równości płci musi być uwzględniana pod uwagę przy tworzeniu polityki, metod i instrumentów, które wpływają na codzienne życie społeczności lokalnej np. poprzez techniki głównego nurtu zarządzania (gender mainstreaming) oraz budżetowanie pod kątem płci (gender budgeting). W tym celu doświadczenie kobiet w życiu lokalnym, warunki życia i pracy, muszą zostać rozpoznane i uwzględnione.	….techniki głównego nurtu zarządzania (gender mainstreaming) oraz budżetowanie pod kątem płci (gender budgeting).	Nie jest jasne, czy prawodawca ma na myśli perspektywę płci „społeczno-kulturowej”, czy też płci w znaczeniu właściwym prawu polskiemu (tj. płci „biologicznej”). Nie wiadomo co oznaczać ma konkretnie gender mainstreaming - na gruncie języka polskiego sformułowanie „techniki głównego nurtu zarządzania” jest puste semantycznie i nie niesie za sobą żadnej zrozumiałej treści. Nie stanowi ono także tłumaczenia zwrotu gender mainstreaming. Nie wiadomo także co miałoby oznaczać „budżetowanie pod kątem płci”. Należy zwrócić uwagę, że z systematyki EKR wynika, że jest to jedna z „fundamentalnych zasad” przy realizacji jej postanowień.
Art. 2 ust. 3 EKR	Sygnatariusz uznaje zasadę zrównoważonej reprezentacji we wszystkich ciałach decyzyjnych i pochodzących z wyboru	… zasadę zrównoważonej reprezentacji we wszystkich ciałach […] pochodzących z wyboru.	Nie jest jasne jak należy interpretować fakt, że Sygnatariusz Karty „uznaję zasadę zrównoważonej reprezentacji” w „ciałach pochodzących z wyboru” - organy kolegialne posiadające legitymację demokratyczną nie są bowiem obsadzane wedle parytetów (natomiast parytety związane są z listami kandydatów do takich organów). Postanowienie to sugerować może ingerencje w procedury demokratyczne.
Art. 2 ust. 4 EKR	Uregulowanie własnych procedur i standardów postępowania, tak że potencjalni kandydaci i wybrani przedstawiciele nie są poszkodowani przez stereotypy zachowania i języka, czy prześladowanie.	… poszkodowani przez stereotypy zachowania i języka…	Nie jest jasnym, czym są „stereotypy zachowania i języka” oraz w jaki sposób mogłyby one wywoływać szkodę, pod którym to pojęciem tradycyjnie rozumie się uszczerbek majątkowy. Postanowienie to nie jest zrozumiałe i nie poddaje się wykładni gramatyczno-językowej prowadzącej do racjonalnych rezultatów. Ze względu na to, że sformułowanie „stereotypy zachowania i języka” jest pozbawione jakiejkolwiek konkretnej treści nie wiadomo, kto miałby być beneficjentem tego postanowienia.
Art. 2 ust. 6 EKR	Zobowiązuje się zapewnić, że stanowisko publiczne lub polityczne, na które wybiera się lub nominuje daną osobę, z zasady i w praktyce nie jest ograniczone lub przewidziane dla jednej płci, w związku z panującym stereotypem.	… w związku z panującym stereotypem.	Nie jest jasnym, czym jest jest „panujący stereotyp”.  Postanowienie sugerujące dążenie do obsadzania stanowisk nie według klucza merytorycznego, a według płci kandydata.
Art. 6 ust. 1 EKR	Sygnatariusz zobowiązuje się do zwalczania, tak dalece jak to możliwe, uprzedzeń, praktyk i użycia języka i obrazów, które oparte są na idei wyższości lub niższości jednej z płci, czy stereotypowych rolach kobiet i mężczyzn	… uprzedzeń, praktyk i użycia języka i obrazów, które oparte są na […] stereotypowych rolach kobiet i mężczyzn	Nie wiadomo, czym są stereotypowe role kobiet i mężczyzn, które miałyby być źródłem rzekomych uprzedzeń oraz praktyk. Nie wiadomo czym są „praktyki użycia języka i obrazów”.
Art. 6 ust. 3 EKR	Sygnatariusz pomoże także swoim pracownikom, poprzez szkolenie i inne środki, zidentyfikować i eliminować stereotypowe podejście i zachowanie, a także ustali standardy zachowania w tym względzie	…stereotypowe podejście i zachowanie…	Nie jest jasne, czym jest „stereotypowe podejście i zachowanie”, które miałoby być eliminowane. Nie jest też wiadomo, jak miałaby następować ta eliminacja. Jeżeli miałaby ona wiązać się z odpowiedzialnością dyscyplinarną lub pracowniczą - pojęcie „stereotypowego podejścia i zachowania” musi być precyzyjnie określone.
Art. 6 ust. 4 EKR	Dążąc do równości kobiet i mężczyzn Sygnatariusz przeprowadzi działania i kampanie podnoszące świadomość o krzywdzącym wpływie stereotypów płci.	…wpływ stereotypów płci.	Nie jest wiadomym, czym są „stereotypy płci” oraz czy jest to pojęcie tożsame z „stereotypowymi rolami kobiet i mężczyzn” oraz z „panującymi stereotypami”.
Art. 8 ust. 1 EKR	Sygnatariusz w ramach swoich wszystkich kompetencji uzna, będzie szanować i promować prawa i zasady równości kobiet i mężczyzn, i będzie zwalczać dyskryminację i niekorzystne zjawiska odnoszące się do płci.	… niekorzystne zjawiska odnoszące się do płci.	Pojęcie nieznane polskiemu językowi prawnemu. Nie wiadomo, czym są owe „niekorzystne zjawiska”, nieznane są kryteria oceny, które zjawisko kwalifikować można jako „niekorzystne” i jaki jest stosunek „niekorzystnych zjawisk” do dyskryminacji.
Art. 9 ust. 3 EKR	Weryfikację obowiązującej polityki, procedur, praktyk i wzorów oraz sposobów wdrażania, by ocenić czy nie zawierają one nieuczciwej dyskryminacji, czy nie są oparte na stereotypach płci, oraz czy odpowiednio uwzględniają specyficzne potrzeby kobiet i mężczyzn	…oparte na stereotypach płci…	Nie jest jasnym, czym są „stereotypy płci”.
Art. 11 ust. 4 lit. a) EKR	Środki zwalczające segregację opartą na płci, i zachęcanie pracowników do wykonywania zawodów przypisanych tradycyjnie drugiej płci	… zawodów przypisanych tradycyjnie drugiej płci…	Nie jest wiadomym, jakie zawody są „tradycyjnie” przypisane drugiej płci. Przykładowo na stanowiskach urzędniczych dominuje obsada kobieca, ale czy można stąd wyprowadzić wniosek, że zawód urzędnika jest „tradycyjnie” kobiecy?
Art. 13 ust. 3 EKR	Sygnatariusz uznaje potrzebę likwidowania stereotypów ról kobiet i mężczyzn we wszystkich formach edukacji.	…likwidowania stereotypów ról kobiet i mężczyzn…	Nie wiadomo, czym są „stereotypy ról kobiet i mężczyzn” oraz jaka jest ich relacja do „stereotypów płci” i „stereotypowych ról kobiet i mężczyzn”.
Art. 14 ust. 2 EKR	Sygnatariusz uznaje, że przy zapewnianiu równych szans dla kobiet i mężczyzn do dobrego zdrowia, usług medycznych i zdrowotnych, muszą być uwzględnione ich różne potrzeby. Uznaje, że potrzeby te wynikają nie tylko z biologicznych różnic, ale także z różnic w warunkach życia i pracy, ze stereotypowych postaw i założeń.	…ze stereotypowych postaw i założeń…	Nie wiadomo, czym są stereotypowe postawy i założenia, a także jakie mają znaczenie dla potrzeb zdrowotnych, które w sposób oczywisty związane są z czynnikami biologicznymi oraz psychicznymi.
Art. 19 ust. 4 EKR	Sygnatariusz zapewnia, że promuje równe prawo kobiet i mężczyzn do bycia dzierżawcą, właścicielem lub inną formą właściciela nieruchomości, domu.	… dzierżawcą, właścicielem lub inną formą właściciela nieruchomości, domu.	Nieznane jest w polskim języku prawnym pojęcie „innej formy własności” niż sama własność. Każdy dom jest nieruchomością lub częścią składową nieruchomości.

 

 

 

Tabela 2. Tłumaczenie terminu gender w polskiej wersji językowej EKR
Jednostka redakcyjna Karty	Wersja anglojęzyczna	Wersja polskojęzyczna	Uwagi
Wprowadzenie	If we are to achieve a society based on equality, it is essential that local and regional governments take the gender dimension fully into account, in their policies, their organisation and their practices.	Jeśli chcemy osiągnąć społeczeństwo oparte na równości, istotne jest żeby władze lokalne i regionalne wzięły pod uwagę zachowanie równowagi płci w swojej polityce, organizacjach i działaniach.
Wprowadzenie	The role of local and regional governments in promoting gender equality was affirmed in the Worldwide Declaration of IULA (the International Union of Local Authorities) on “women in local government” adopted in 1998.	Rola samorządów lokalnych i regionalnych w promowanie równości płci została podkreślona w Światowej Deklaracji IULA (Międzynarodowy Związek Władz Lokalnych) „Kobiety w samorządzie lokalnym”, która została przyjęta w 1998 r.
Część 1 pkt 2 EKR	Multiple discrimination and disadvantage based, in addition to gender, on race, colour, ethnic and social origin, genetic features, language, religion or belief, political or any other opinion, membership of a national minority, property, birth, disability, age, sexual orientation or socio-economic status must be taken into account in addressing equality between women and men.	Różnorodne formy dyskryminacji oparte na płci, rasie, kolorze skóry, pochodzeniu etnicznym i społecznym, cechach genetycznych, języku, religii czy wierze, przekonaniach politycznych lub innych, przynależności do mniejszości narodowej, urodzeniu, niepełnosprawności, wieku, orientacji seksualnej czy statusie społeczno-ekonomicznym muszą być brane pod uwagę przy rozpatrywaniu równości pomiędzy kobietami i mężczyznami.	W wersji anglojęzycznej pominięto dyskryminację ze względu na płeć „biologiczną” (ang. sex).
Część 1 pkt 4 EKR	The elimination of gender stereotypes is fundamental to achieving equality of women and men	Eliminacja stereotypów opartych na płci jest podstawą osiągnięcia równości kobiet i mężczyzn.
	The gender perspective must be taken into account in the drafting of policies, methods and instruments which affect the daily life of the local population – for example, through the use of “gender mainstreaming” and “gender budgeting” techniques. To this end, women’s experiences in local life, including their living and working conditions, must be analysed and taken into account.	Perspektywa równości płci musi być uwzględniana pod uwagę przy tworzeniu polityki, metod i instrumentów, które wpływają na codzienne życie społeczności lokalnej np. poprzez techniki głównego nurtu zarządzania (gender mainstreaming) oraz budżetowanie pod kątem płci (gender budgeting). W tym celu doświadczenie kobiet w życiu lokalnym, warunki życia i pracy, muszą zostać rozpoznane i uwzględnione.	W wersji oryginalnej nie ma mowy o perspektywie równości płci - tekst odnosi się do ogólnej „perspektywy gender”.
Art. 2 ust. 5 EKR	However, where the authority does not currently enjoy a balanced representation of women and men, it will implement the above on a basis no less favourable to the minority gender than its current gender balance.	W przypadku, gdy władze nie mają w chwili obecnej zrównoważonej reprezentacji kobiet i mężczyzn, wprowadzą taką na zasadach nie mniej korzystnych niż obecna równowaga płci.	Tekst polski nie wspomina, że zasady zrównoważonej reprezentacji nie mogą być mniej korzystne dla osób, które utożsamiają się z mniejszościową „płcią społeczno-kulturową”. W istocie postanowienie to jest niezrozumiałe.
Art. 2 ust. 6 EKR	It furthermore commits itself to ensure that no public or political post to which it appoints or elects a representative is, in principle or in practice, restricted to or seen as the normal role of one gender, due to stereotypical attitudes.	Zobowiązuje się zapewnić, że stanowisko publiczne lub polityczne, na które wybiera się lub nominuje daną osobę, z zasady i w praktyce nie jest ograniczone lub przewidziane dla jednej płci, w związku z panującym stereotypem.
Art. 4 ust. 1 EKR	he Signatory shall, as the democratic leader and representative for its community and territory, make a formal public commitment to the principle of equality of women and men in local life, including: […] an undertaking that the Signatory, and its elected members, will adhere to and uphold good standards of behaviour, in relation to gender equality	Sygnatariusz jako demokratycznie wybrany lider i przedstawiciel swojej społeczności i terenu powinien publicznie angażować się i przyczyniać do realizacji zasady równości kobiet i mężczyzn w życiu lokalnym, poprzez: […] Zobowiązanie, że Sygnatariusz oraz jego wybrani członkowie będą stosować i utrzymywać dobre standardy w związku z zasadą równości kobiet i mężczyzn.
Art. 6 ust. 2 EKR	To this end, the Signatory will ensure that its own public and internal communications are fully in accordance with this commitment, and that they promote positive gender images and examples.	W tym celu Sygnatariusz zapewnia, że jego własna i wewnętrzna komunikacja będzie zgodna z tym zobowiązaniem, i że będą one promować pozytywny wizerunek płci i dobre przykłady.	Nie wiadomo, czym jest „pozytywny wizerunek płci” - wersja anglojęzyczna sugeruje raczej, że chodzi o promocję ideologii gender.
Art. 6 ust. 4 EKR	The Signatory will conduct activities and campaigns to raise awareness of the detrimental role played by gender stereotypes to the achievement of equality of women and men.	Dążąc do równości kobiet i mężczyzn Sygnatariusz przeprowadzi działania i kampanie podnoszące świadomość o krzywdzącym wpływie stereotypów płci.
Art. 8 ust. 1 EKR	The Signatory will, in relation to all its competences, recognize, respect and promote the relevant rights and principles of equality of women and men, and combat disadvantage and discrimination related to gender.	Sygnatariusz w ramach swoich wszystkich kompetencji uzna, będzie szanować i promować prawa i zasady równości kobiet i mężczyzn, i będzie zwalczać dyskryminację i niekorzystne zjawiska odnoszące się do płci.
Art. 9 ust. 1 EKR	The Signatory undertakes, in relation to each of its areas of competence, to undertake gender assessments, as set out in this Article.	Sygnatariusz zobowiązuje się do dokonania oceny realizacji polityki równości płci, we wszystkich obszarach wynikających z jego kompetencji, w myśl tego artykułu.	Termin gender assessment nie oznacza „polityki równości płci” (w tym kontekście mówi się o gender equality policy). Tekst oryginalny odnosi się do oceny wdrażania gender, co sugeruje raczej wcielanie w życie pewnej ideologii.
Art. 9 ust. 2 EKR	To this end, the Signatory undertakes to draw up a programme for implementation of its gender assessments, in accordance with its own priorities, resources and timescales, to be included or taken into account in its Equality Action Plan.	W tym celu, Sygnatariusz stworzy program oceny realizacji polityki równości płci, zgodnie z własnymi priorytetami, środkami i w przyjętych ramach czasowych, który będzie włączony do jego Równościowego Planu Działania	j.w.
Art. 9 ust. 3 EKR	Gender assessments shall include, as relevant, the following steps: • Reviewing existing policies, procedures, practices and patterns and volumes of usage, in order to assess whether they disclose any unfair discrimination, whether they are based on gender stereotypes, and whether they adequately take into account any specific needs of women and men […].	Ocena powinna tam gdzie to możliwe, obejmować następujące kroki: Weryfikację obowiązującej polityki, procedur, praktyk i wzorów oraz sposobów wdrażania, by ocenić czy nie zawierają one nieuczciwej dyskryminacji, czy nie są oparte na stereotypach płci, oraz czy odpowiednio uwzględniają specyficzne potrzeby kobiet i mężczyzn
Art. 10 ust. 3 EKR	The Signatory commits itself, across the range of its competences, to take all reasonable actions to combat the effects of multiple discrimination or disadvantage including: • ensuring that the issues of multiple discrimination or disadvantage are addressed in its Equality Action Plan and gender assessments […].	Sygnatariusz zobowiązuje się w ramach swoich kompetencji do podjęcia wszystkich koniecznych działań, zwalczających efekty różnych form dyskryminacji lub nierównego traktowania włączając: Zapewnienie, że kwestie wszelkich form dyskryminacji i nierównego traktowania znajdują odzwierciedlenie w Równościowym Planie Działania i ocenach realizacji polityki równości płci […].	j.w.
Art. 12 ust. 3 EKR	(3)  The Signatory further undertakes to implement, wherever it considers appropriate, the following steps: (a) for each significant contract it proposes to enter into, to consider the relevant gender implications and the opportunities for lawfully promoting equality; (b) to ensure that contractual specifications take into account the gender equality objectives for the contract; […] (e) to make its staff or advisers responsible for public procurement tasks and the letting of contracts aware of the gender equality dimension of their work, including via training for this purpose; (f) to ensure that the terms of a main contract include the requirement that sub-contractors should also comply with the relevant obligations to promote gender equality.	z Sygnatariusz zobowiązuje się, jeśli uważa za stosowne, wprowadzić następujące kroki: (a) dla każdej znaczącej umowy proponuje włączenie i uwzględnienie odpowiednich uregulowań dotyczących płci i możliwości pełnoprawnego promowania równości; (b) zapewnia, że specyfikacja umowy uwzględnia cele równości płci; […] (e) uświadomić pracowników i doradców odpowiedzialnych za zamówienia publiczne, także poprzez odpowiednie szkolenia, o obowiązywaniu równości płci także w ich obszarze kompetencji (f) Zapewnienie, że warunki umowy głównej obejmują wymóg, że podwykonawca respektuje równość płci.
Art. 14 ust. 3 EKR	The Signatory commits itself to take all reasonable actions, within the range of its responsibilities, to promote and secure the highest levels of good health of its citizens. To this end, the Signatory undertakes to carry out or promote, as appropriate, the following measures: • Incorporating a gender based approach to the planning, resourcing and delivery of health and medical services […].	Sygnatariusz zobowiązuje się do podjęcia wszelkich koniecznych działań w ramach swoich uprawnień w celu promowania i zabezpieczenia najwyższego poziomu dobrego zdrowia swoich obywateli. W tym celu Sygnatariusz podejmuje lub promuje następujące środki: Planowanie, finansowanie i wykonywanie usług zdrowotnych i medycznych oparte na równości płci	Gender based approach nie oznacza „planowania opartego na równości płci”, a podejście oparte o gender - znowu w kontekście sugerującym ideologię, nie zaś przymiot danej osoby. Nadmienić należy, że podejście oparte na gender ma być podstawą dla polityki finansowej związanej z ochroną zdrowia.
Art. 15 ust. 2	The Signatory recognises that women and men have different needs which may arise from differences in their social and economic conditions and other factors. Therefore in order to ensure that women and men have equal access to social care and social services the Signatory will take all reasonable measures to: •Incorporate a gender based approach to the planning, resourcing and delivery of social care and social services • Ensure that those involved in the delivery of social care and social services recognise the ways in which gender affects those services, and take into account women’s and men’s different experience of that care.	Sygnatariusz uznaje, że kobiety i mężczyźni mają różne potrzeby, które mogą wynikać z różnic w warunkach społecznych i gospodarczych i innych czynników. Dlatego, aby zapewnić, że kobiety i mężczyźni mają równy dostęp do opieki i świadczeń socjalnych Sygnatariusz podejmie wszystkie możliwe środki: Planowanie, finansowanie i wykonywanie pomocy socjalnej i świadczeń oparte na równości płci Zapewnienie, że ci którzy odpowiedzialni są za zapewnienie pomocy socjalnej i świadczeń socjalnych uznają sposoby w jakich płeć wpływa na te świadczenia, i uwzględnia różne doświadczenia kobiet i mężczyzn w obszarze tej opieki.	j.w.
Art. 16 ust. 3 EKR	The Signatory further recognizes that the upbringing of children requires a sharing of responsibility between men and women and society as a whole, and undertakes to counter the gender stereotype according to which child care is seen as being mainly the task or responsibility of women.	Sygnatariusz uznaje, że opieka nad dzieckiem jest obowiązkiem zarówno kobiet jak i mężczyzn, i będzie przeciwstawiał się stereotypowi, że opieka nad dzieckiem jest głównie zadaniem kobiety.
Art. 20 ust. 3 EKR	The Signatory recognizes that women and men may have different experiences and interests in relation to culture, sport and recreation and that these may be the result of gender-stereotyped attitudes and actions, and therefore commits itself to carry out or promote measures including, as appropriate: […] Encouraging public library services to challenge gender stereotypes in their stock of books and other materials and in their promotional activities.	Sygnatariusz uznaje, że kobiety i mężczyźni mogą mieć różne doświadczenia i zainteresowania kulturą, sportem i sposobami spędzania czasu wolnego, że może to wynikać z różnych działań i postaw motywowanych stereotypami płci, i dlatego Sygnatariusz zobowiązuje się do przeprowadzenia i wspierania następujących środków: […] Zachęcanie bibliotek publicznych do posiadania w zbiorach książek i materiałów o tematyce równości płci oraz podejmowanie działań promocyjnych na ten temat.	Postanowienie - wbrew tłumaczeniu - ma zachęcać biblioteki publiczne do zakupowania i udostępniania materiałów, które będą przeciwdziałać „stereotypom związanym z płcią społeczno-kulturową”.
Art. 22 EKR	(1) The Signatory recognizes that gender-based violence, which disproportionately affects women, constitutes a violation of fundamental human rights and is an offence to the dignity and to the physical and emotional integrity of human beings. (2) The Signatory recognises that gender-based violence arises from the idea, on the part of the perpetrator, of the superiority of one sex over the other in the context of an unequal relationship of power. (3) The Signatory therefore commits itself to establish and strengthen policies and actions against gender- based violence […].	Sygnatariusz uznaje, że przemoc związana z płcią, która nieproporcjonalnie dotyczy kobiet, jest pogwałceniem podstawowych praw człowieka, łamaniem godności, fizycznej i psychicznej istot ludzkich. Sygnatariusz uznaje, że przemoc oparta na płci, jest wynikiem przekonania sprawcy, że jedna z płci ma przewagę nad drugą w kontekście nierównych relacji siły. Dlatego Sygnatariusz zobowiązuje się do opracowania i wzmocnienia polityki i działań przeciw przemocy opartej na płci przez: […].	W tym samym artykule termin płeć pojawia się jako tłumaczenie zarówno angielskiego gender, jak i sex, mimo że terminy te nie mają tego samego znaczenia.