Informujemy, że Pani/Pana dane osobowe są przetwarzane przez Fundację Instytut na Rzecz Kultury Prawnej Ordo Iuris z siedzibą w Warszawie przy ul. Zielnej 39, kod pocztowy 00-108 (administrator danych) w ramach utrzymywania stałego kontaktu z naszą Fundacją w związku z jej celami statutowymi, w szczególności poprzez informowanie o organizowanych akcjach społecznych. Podstawę prawną przetwarzania danych osobowych stanowi art. 6 ust. 1 lit. f rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z 27 kwietnia 2016 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia dyrektywy 95/46/WE (RODO).

Podanie danych jest dobrowolne, niemniej bez ich wskazania nie jest możliwa realizacja usługi newslettera. Informujemy, że przysługuje Pani/Panu prawo dostępu do treści swoich danych osobowych, ich sprostowania, usunięcia lub ograniczenia przetwarzania, prawo do przenoszenia danych, prawo wniesienia sprzeciwu wobec ich przetwarzania, a także prawo do wniesienia skargi do organu nadzorczego.

Korzystanie z newslettera jest bezterminowe. W każdej chwili przysługuje Pani/Panu prawo do wniesienia sprzeciwu wobec przetwarzania danych osobowych. W takim przypadku dane wprowadzone przez Pana/Panią w procesie rejestracji zostaną usunięte niezwłocznie po upływie okresu przedawnienia ewentualnych roszczeń i uprawnień przewidzianego w Kodeksie cywilnym.

Do Pani/Pana danych osobowych mogą mieć również dostęp podmioty świadczące na naszą rzecz usługi w szczególności hostingowe, informatyczne, drukarskie, wysyłkowe, płatnicze. prawnicze, księgowe, kadrowe.

Podane dane osobowe mogą być przetwarzane w sposób zautomatyzowany, w tym również w formie profilowania. Jednak decyzje dotyczące indywidualnej osoby, związane z tym przetwarzaniem nie będą zautomatyzowane.

W razie jakichkolwiek żądań, pytań lub wątpliwości co do przetwarzania Pani/Pana danych osobowych prosimy o kontakt z wyznaczonym przez nas Inspektorem Ochrony Danych pisząc na adres siedziby Fundacji: ul. Zielna 39, 00-108 Warszawa, z dopiskiem „Inspektor Ochrony Danych” lub na adres poczty elektronicznej [email protected]

Przejdź do treści
PL | EN
Facebook Twitter Youtube

Uwagi do projektu Krajowego programu działań na rzecz równego traktowania w latach 2021-2030, przygotowanego przez Pełnomocnika Rządu d.s. Równego Traktowania

Data publikacji: 11.01.2021

 

Uwagi wstępne:

  1. Opiniowany Program zwraca uwagę na pomijaną do tej pory, a rzeczywistą dyskryminacje rodzin, małżeństw czy matek. Jednocześnie nie przewiduje na ich rzecz dostatecznych, kompleksowych, pozytywnych rozwiązań, w szczególności dla rodzin (szczególnie wielodzietnych) oraz małżonków (lub innych osób) wykonujących nieodpłatną pracę na rzecz rodziny, dyskryminowanych w zakresie zabezpieczenia społecznego. Konstatacja taka implikuje stwierdzenie, że Program ten może nie realizować w sposób dostateczny polityki rządu w zakresie równego traktowania, w tym przeciwdziałania dyskryminacji w szczególności ze względu stan cywilny oraz rodzinny.[1]
  2. Dodatkowo Program na Rzecz Równego Traktowania pomija kwestie możliwości równorzędnego wsparcia form opieki nad dziećmi innych niż żłobki i przedszkola. Kładzie zaś zdecydowany nacisk na rozbudowę opieki zinstytucjonalizowanej – systemowej. Taki stan rzeczy jest nie do pogodzenia z konstytucyjną zasadą pomocniczości w związku z szczegółowymi przepisami Ustawy Zasadniczej (art. 48 ust. 1, art. 53 ust. 3 oraz art. 70 ust. 3), gwarantującymi rodzicom kluczową rolę w procesie edukacyjnym ich dzieci.

Mając na uwadze powyższe skonstatować należy, że władze publiczne powinny w większym stopniu szanować i chronić autonomię rodziny oraz jej potrzeby wyrażane w badaniach. W tym celu rekomenduje się zmianę sposobu wydatkowania środków przeznaczanych dotychczas na instytucje opieki kolektywnej (głównie żłobki), tak, aby zgodnie z oczekiwaniami wspierały one także inne formy opieki nad dzieckiem, w tym opiekę domową sprawowaną przez rodziców, dziadków, członków rodzin lub nianie zatrudnione nie tylko w oparciu o umowę uaktywniającą.

  1. Opiniowany Program powinien kłaść również większy nacisk na podkreślanie doniosłej roli macierzyństwa dla społeczeństwa i państwa, jak również przedstawiać konkretne działania zapobiegające powielaniu stereotypów względem kobiet decydujących się na nieodpłatną pracę domową. Macierzyństwo nie powinno być też przedstawiane (jak to ma miejsce np. w wielu unijnych dokumentach[2]) jako czynnik petryfikujący nierówności między płciami, który należy neutralizować w imię ideologicznie pojmowanego równouprawnienia.

 

Uwagi szczegółowe:

I. Zastrzeżenia do Priorytetu I (Polityka antydyskryminacyjna)

A. Prowadzenie monitoringu przepisów ustawy z dnia 3 grudnia 2010 r. o wdrożeniu niektórych przepisów Unii Europejskiej w zakresie równego traktowania oraz ich stosowania oraz prowadzenie monitoringu przepisów innych ustaw zawierających mechanizmy ochrony zasady równego traktowania oraz ich stosowania.

Zadanie 3: Opracowanie treści obligatoryjnych szkoleń w ramach służby przygotowawczej w administracji rządowej pod kątem równego traktowania

Obligatoryjność i powszechność szkoleń antydyskryminacyjnych w ramach służby przygotowawczej, bez odbycia której nie można zostać członkiem korpusu służby cywilnej, może budzić zastrzeżenia, co do zgodności takiej formy edukacji – nie służącej stricte teoretycznemu i praktycznemu przygotowaniu pracownika do należytego wykonywania obowiązków służbowych – z zasadą bezstronności władz publicznych RP w sprawach przekonań religijnych, światopoglądowych i filozoficznych (art. 25 ust. 2 Konstytucji RP w zw. z art. 8 § 1 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. - Kodeks postępowania administracyjnego (Dz.U. z 2020 r. poz. 256)). Zastrzeżenie to byłoby szczególnie zasadne w przypadku prowadzenia postulowanych szkoleń w oparciu o „edukację antydyskryminacyjną” bazującą na treściach odnoszących się np. do płci „kulturowej” lub „społecznej”, tożsamości płciowej i orientacji seksualnej, równości, tolerancji, różnorodności, przeciwdziałania dyskryminacji i wykluczenia – w odniesieniu do płci i seksualności, czy też przeciwdziałaniu przemocy w powiązaniu z tematyką płci, seksualności i rodziny. Powyższe treści, jak również rozumienie zjawiska dyskryminacji w kontekście istniejących relacji władzy (społecznej, politycznej, ekonomicznej, symbolicznej) oraz systemu przywilejów grup dominujących”[3] prowadziłoby do ideologizacji tego typu szkoleń, która nie powinna mieć miejsca w świetle ww. wskazanych przepisów prawa.

D. Usprawnienie mechanizmu współpracy na rzecz polityki równego traktowania w ramach administracji rządowej na szczeblu centralnym i wojewódzkim

W opisie przedmiotowego celu projektodawca wskazuje, że barierą w pełnym monitorowaniu, a w konsekwencji w realizacji polityki równego traktowania wydaje się być brak odrębnych etatów dla funkcji Koordynatora ds. Równego Traktowania (za wyjątkiem jednego ministerstwa), ewentualnie specjalnych dodatków do wynagrodzenia, lub też zwolnień z innych obowiązków służbowych osób pełniących tą funkcję.

Konstatacja ta nie może być uznana za słuszną w dobie kryzysu wywołanego pandemią wirusa SARS-CoV-2 i konieczności dokonywania cięć budżetowych, uniemożliwiających co do zasady rozbudowę administracji publicznej poprzez tworzenie nowych etatów, nie związanych w dodatku ściśle z merytoryczną pracą ministerstw/urzędów wojewódzkich.[4]

Wydaje się że bez uszczerbku dla realizacji zadań przypisanych do funkcji Koordynatorów ds. Równego Traktowania / Pełnomocników Wojewodów ds. Równego Traktowania, funkcję te mogą zostać przypisane wybranym pracownikom komórek kadrowych ministerstw/urzędów wojewódzkich. Pracownicy kadr ww. urzędów w chwili obecnej informują nowo zatrudnianych urzędników m.in. o niedyskryminacji w zatrudnieniu, polityce antymobbingowej, zasadach etyki korpusu służby cywilnej. Nic nie stoi zatem na przeszkodzie, aby ci sami pracownicy udzielali również informacji z zakresu szeroko pojętej niedyskryminacji i równego traktowania, które mogłyby zostać usystematyzowane w zarządzeniu Dyrektora Generalnego Urzędu albo Ministra/Wojewody.

Zadanie 1: Organizacja cyklicznych szkoleń z zakresu równego traktowania dla pracowników ministerstw oraz Pełnomocników i Koordynatorów ds. Równego Traktowania

W zakresie powyższego zadania, wskazanego w ramach celu D, aktualne pozostają uwagi dotyczące zadania 3 służącego realizacji celu A. Obligatoryjność przedmiotowych szkoleń może budzić ww. zastrzeżenia związane z obowiązkiem zachowania neutralności władz publicznych RP.

Mimo powyższej uwagi warto docenić doprecyzowanie zawarte w celu E opiniowanego projektu, odnoszące się do przedmiotowych szkoleń. Projektodawca - w kontekście tematyki tychże szkoleń - kładzie bowiem szczególny nacisk na „przeciwdziałanie dyskryminacji w miejscu pracy; godzenie przez kobiety i mężczyzn ról rodzinnych i zawodowych jako element równości płci (omówienie dostępnych środków i narzędzi, np. urlopy rodzicielskie, elastyczny czas pracy, telepraca etc.); przeciwdziałanie dyskryminacji w kontaktach z interesariuszami (przeciwdziałanie stereotypom i uprzedzeniom dotyczącym poszczególnych grup); obsługa interesariuszy ze szczególnymi potrzebami (np. seniorzy, osoby z niepełnosprawnościami).” Wydaje się jedynie zbędnym zawężanie celu w postaci przeciwdziałania dyskryminacji w kontaktach z interesariuszami poprzez posługiwanie się niejasnym sformułowaniem o „przeciwdziałaniu stereotypom i uprzedzeniom dotyczącym poszczególnych grup”, którego znaczeniowa pojemność pozwala na daleko posunięte ideologiczne interpretacje.

 

II. Zastrzeżenia do Priorytetu II (Praca i zabezpieczenie społeczne)

W obszernym wstępie do Priorytetu II projektodawca wyraźnie wskazuje, że głównym celem w omawianym aspekcie jest równy dostęp rodziców do instytucji opiekuńczych (żłobki i przedszkola) jako elementu wspierającego godzenie ról rodzinnych i zawodowych. Odnotowuje przy tym, że nowelizacja ustawy z dnia 4 lutego 2011 r. o opiece nad dziećmi w wieku do lat 3 (Dz.U. z 2020 r. poz. 326) wraz ze zwiększeniem środków przeznaczonych na Program „MALUCH+” znacznie wpłynęła na wzrost instytucji i miejsc opieki dla dzieci w tymże wieku. Przyjęta strategia uzasadniona została wynikami badań wskazującymi, iż kobiety i mężczyźni najczęściej postulują potrzebę rozwoju instytucji opiekuńczych, a dostęp do nich ma każdorazowo sprzyjać aktywizacji zawodowej kobiet.

Założenia powyższej strategii niemal całkowicie ignorują inne, mniej sformalizowane, lecz powszechne formy opieki nad małymi dziećmi (np. pomoc niani zatrudnionej na umowę o pracę lub zlecenie czy przez inne bliskie osoby)[5] i statuują sformalizowany, etatystyczny model opieki nad dziećmi do lat 3. Tymczasem badania przeprowadzone przez IPSOS w lutym 2017 r. na zlecenie Instytutu Ordo Iuris pokazały, że prawie 61 % Polaków jest zdania, że rodzice powinni mieć wybór, na jaką formę opieki nad dzieckiem zostaną przeznaczone środki publiczne. Tylko zaś niecałe 14 % ankietowanych uważało natomiast, że władze publiczne powinny finansować wyłącznie żłobki.[6]

Raport Instytutu Ordo Iuris, analizujący omawiane zagadnienie w ujęciu prawnym, ekonomicznym i społecznym, z uwzględnieniem rozwiązań funkcjonujących w innych państwach, wśród głównych wniosków wymienia nieefektywność polskiego modelu wsparcia opieki nad dziećmi. Autorzy przedmiotowego raportu stwierdzają w oparciu o prowadzone badania porównawcze, że „Mimo przeprowadzonej w ostatnich latach gruntownej reformy polityki rodzinnej polski system opieki nad dziećmi do lat 3 należy do najmniej efektywnych oraz w najniższym stopniu odpowiadającym potrzebom deklarowanym przez rodziców. Polska pozostaje w czołówce państw, gdzie wspierana przez państwo opieka żłobkowa stanowi podstawę systemu opieki nad najmłodszymi dziećmi, co pozwala kategoryzować polską politykę rodzinną w ramach modelu etatystycznego. Alternatywę stanowi model  pomocniczy, w którym to rodzice samodzielnie decydują o tym jaką formę opieki nad ich  dzieckiem państwo obejmie wsparciem finansowym.”[7]

Mając na uwadze powyższe skonstatować należy, że władze publiczne powinny w większym stopniu szanować i chronić autonomię rodziny oraz jej potrzeby wyrażane w badaniach empirycznych. W tym celu rekomenduje się zmianę sposobu wydatkowania środków przeznaczanych dotychczas na instytucje opieki kolektywnej (głównie żłobki), tak, aby zgodnie z oczekiwaniami wspierały one także inne formy opieki nad dzieckiem, w tym opiekę domową sprawowaną przez rodziców, dziadków, członków rodzin lub nianie.

A. Wspieranie wyrównywania szans kobiet i mężczyzn na rynku pracy.

Z satysfakcją odnotować należy, że w Krajowym Programie w ramach powyższego celu dostrzeżono problemy związane z dyskryminacją:

  1. kobiet w wieku prokreacyjnym poprzez niechęć pracodawców do zatrudniania kobiet, które mogą zajść w ciążę i następnie wziąć zwolnienie lekarskie w czasie ciąży a po urodzeniu dziecka urlop rodzicielski i wychowawczy;
  2. w percepcji społecznej i wśród pracodawców rodzin, a w szczególności kobiet posiadających więcej niż dwójkę dzieci;
  3. rodzin żyjących w związkach małżeńskich ze szkodą dla formowania lub trwałości tego typu związków (ten rodzaj dyskryminacji ma charakter pośredni i ma ścisły związek z kwestią przyznawania świadczeń powiązanych z dochodami na osobę w gospodarstwie domowym m.in. dodatku z tytułu samotnego wychowania dziecka, dodatkowych świadczeń rodzinnych uchwalanych przez gminy, dostępu do gminnych zasobów mieszkaniowych, czy dostępu do opieki żłobkowej oraz ulgą w PIT preferującą rodziców twierdzących, że samotnie wychowują dziecko);
  4. kobiet wykonujących nieodpłatną pracę na rzecz gospodarstwa domowego.

Powyższe problemy nie doczekały się jednak właściwego przełożenia na zadania mające w konkretny sposób przeciwdziałać tymże formom dyskryminacji. Odnotować przy tym należy, że do ważnego problemu dyskryminacji rodzin żyjących w związkach małżeńskich Krajowy Program nie odniósł się w żaden sposób. Stan taki jest tym bardziej nie zrozumiały, gdy dostrzeżemy, że „rodzinnocentryczny typ społeczeństwa”, oparty na instytucji małżeństwa, znajduje uzasadnienie w badaniach statystycznych, a nade wszystko powinien być prawnie preferowany w związku z brzmieniem art. 18 Konstytucji RP. Przepis ten wprost stwierdza, że  małżeństwo jako związek kobiety i mężczyzny, obok rodziny, macierzyństwa i rodzicielstwa, znajduję się pod ochroną i opieką Rzeczypospolitej Polskiej.

Mając na uwadze dostrzeżone wyżej mankamenty, analogicznie jak w szczegółowych uwagach do zadania 4 do przedmiotowego celu A, rekomenduje się zagwarantowanie wsparcia dla matek opiekujących się małymi dziećmi w postaci bonu wychowawczego, dającego realny wybór pomiędzy opieką w domu a różnymi formami opieki instytucjonalnej, w tym żłobkiem. Pozwoliłoby to lepiej realizować państwu konstytucyjną zasadę uwzględniania dobra rodziny (art. 71 ust. 1 Konstytucji RP) poprzez wsparcie rodzin w procesie wychowania małego dziecka oraz zmniejszenie dysproporcji między sytuacją osób wykonujących pracę zarobkową, a sytuacją osób, które zrezygnowały z pracy zarobkowej, aby czasowo podjąć nieodpłatną pracę związaną z wychowywaniem dzieci.

Ponadto wskazane byłoby zniwelowanie kosztów jakie ponoszą pracodawcy w związku z urlopami macierzyńskimi/wychowawczymi kobiet poprzez np. obniżenie/dofinansowanie z budżetu składek ZUS i/lub obniżenie kosztów pracy w inny sposób. Koszty ponoszone przez pracodawców w związku z uprawnieniami z tytułu urodzenia dziecka przysługującego pracownicą są powszechnie interpretowane jako bezpośrednia przyczyna dyskryminacji kobiet na rynku pracy, tworząca pozorną alternatywę rozłączną pomiędzy macierzyństwem, a karierą zawodową.

Do przeciwdziałania ww. problemom niezbędnym byłoby również prowadzenie kampanii społecznych ukazujących wartość macierzyństwa i rodziny oraz pracy wykonywanej na rzecz gospodarstwa domowego. Część kobiet upatruje bowiem poważną przeszkodę w korzystaniu z urlopów wychowawczych właśnie w mentalności i nastawieniu społecznym oraz w podejściu pracodawców do pełnego korzystania z praw pracowniczych związanych z macierzyństwem. Państwo winno również dostrzegać sens wspierania organizacji, których głównym celem jest wspieranie młodych matek w rozwiązywaniu konfliktów z pracodawcami i w zapobieganiu im.

Przedstawione wyżej rekomendacje wiążą się również z potrzebą promowania działań służących uelastycznieniu przechodzenia na urlop macierzyński i powracania z niego. Kobiety przebywające na urlopie macierzyński mogą czuć się w ogólnej ocenie społecznej mniej ambitne, mało nowoczesne i niedbające o swój własny rozwój. Stąd też kobieta przed przejściem na ww. urlop powinna mieć możliwość zredukowania godzin pracy lub móc wykonywać część pracy z domu. Tak samo powinno być z powrotem kobiety do pracy po urlopie macierzyńskim. Dobrym pomysłem byłoby zatem promowanie efektywnego łączenia pracy na zastępstwo z elastycznym przechodzeniem na urlop przez kobietę w ciąży, co pozwalałoby lepiej wdrożyć nowego pracownika. W pierwszym okresie zarówno przechodząca na urlop kobieta, jak i wdrażany pracownik na zastępstwo, pracowaliby na część etatu, co umożliwiłoby płynne wejście nowego, tymczasowego pracownika w życie firmy, a kobiecie pozwoliłoby zachować kontakt z firmą. Już po przejściu kobiety na urlop macierzyński, nowy pracownik powinien mieć możliwość kontaktowania się z nią w określonych sprawach zawodowych.

Powyższy postulat jest jednym z elementów tworzenia zachęt dla pracodawców do zatrudniania kobiet poprzez promowanie (nie tylko przez kampanie społeczne, lecz również stosowne działania legislacyjne) wspierania różnych form pracy elastycznej, takich jak: telepraca, praca zdalna, praca w niepełnym wymiarze godzin, udział kobiet korzystających z benefitów związanych z macierzyństwem w bieżących kursach i szkoleniach pracowniczych (w tym e-learningowo).

Zadanie 1: Podnoszenie świadomości w odniesieniu do pracy, w tym również nieodpłatnej, wykonywanej przez opiekunów, najczęściej kobiety, w celu docenienia i podniesienia jej wartości

Przedmiotowe zadanie, ściśle wiąże się z zadaniem 8, wyróżnionym w ramach celu A, a jego znaczenie wynika z aksjologii ustawodawcy, której wyrazem jest np. 43 §  3 ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. - Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz.U. z 2020 r. poz. 1359)[8]. Z przepisu tego wyraźnie wynika, że przyczynianie się do powstania majątku wspólnego małżonków nie ogranicza się tylko do osiągania wymiernych korzyści ekonomicznych, ale może polegać także na podjęciu innych starań o należyte funkcjonowanie rodziny, tj. osobistej pracy przy wychowaniu dzieci i prowadzeniu wspólnego gospodarstwa domowego. Przepis ten uwzględnia zatem sytuację porozumienia się małżonków co do podziału obowiązków, jakie obciążają każdego z nich (np. jedno z małżonków poświęca się karierze artystycznej czy naukowej, a drugie prowadzi gospodarstwo domowe i wspiera małżonka w jego działalności).[9] Ustawodawca szanuje zatem autonomie małżonków i chroni tego z nich - w sytuacji podziału majątku wspólnego - który podjął decyzję o nieodpłatnej pracy w domu dla dobra rodziny.

W zarysowanym wyżej kontekście niezrozumiałym staje się przyjęcie a priori w komentowanym zadaniu, że ojcowie niedostatecznie angażują się w pełnienie funkcji opiekuńczych w rodzinie. Podejście takie jest wyrazem paternalizmu projektodawcy wobec wyborów dokonywanych przez rodziców oraz grozi arbitralnym narzucaniem określonej wizji relacji społecznych i rodzinnych osobom, które sobie tego nie życzą.

Mając na uwadze powyższe zadanie i realizowany przez nie cel, rekomenduje się podejmowanie przez Pełnomocnika Rządu do spraw Równego Traktowania działań na rzecz dalszych zmian systemu emerytalnego celem lepszego uwzględnia przez ustawodawcę faktu macierzyństwa i opieki nad dziećmi. Postulat ten odnosi się głównie do kobiet, które urodziły mniej niż czworo dzieci[10] i częściowo (lub całkowicie) poświęciły się ich wychowaniu. W toku ewolucyjnych zmian dokonywanych przez ustawodawcę w przedmiotowej materii[11] wartym rozważenia pomysłem, który mógłby być odzwierciedlony w Krajowym Programie, byłoby zapewnienie równouprawnienia matek korzystających z urlopu wychowawczego w dostępie do rent i emerytur poprzez finansowanie ich składek na poziomie przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia. Rekompensata z tytułu nie odprowadzanych składek emerytalnych w czasie ww. urlopu niwelowałyby problem luki emerytalnej, dowartościowywałaby osobistą i nieodpłatna pracę na rzecz rodziny oraz stanowiłaby jeden z elementów uwzględniania przez państwo w polityce społecznej i gospodarczej dobra rodziny, a w sposób szczególny dobra rodzin wielodzietnych i niepełnych. Postulatywna dyspozycja art. 71 ust. 1 Konstytucji RP, zawierającego powyższa wytyczną, nabrałaby również konkretnego kształtu normatywnego.

Zadanie 4: Poprawa dostępu do wczesnej edukacji i opieki nad dziećmi

Podobnie jak w uwagach do Priorytetu II, także i w tym miejscu należy zaznaczyć, że tak zarysowana strategia kształtuje systemową dominację instytucji opieki kolektywnej. Stan taki nie przewiduje zasadniczo swobody wyboru pomiędzy opieką w domu a różnymi formami opieki instytucjonalnej, w tym żłobkiem. W ten sposób matki są de facto zmuszane do podejmowania pracy zarobkowej i kierowania swoich dzieci do instytucji opiekuńczych. Pozbawiane są bowiem realnego wyboru co do sposobu zorganizowania opieki nad dziećmi.[12] Budzi to tym większe zdziwienie, że w świetle badań opieka matki jest w pierwszych latach życia korzystniejsza dla rozwoju dziecka niż opieka instytucjonalna. Rozwiązaniem mógłby być funkcjonujący w wielu krajach system bonów wychowawczych, umożliwiający matkom wybór sposobu wychowania dzieci, który gwarantuje im zresztą polska Konstytucja RP w art. 48 ust. 1. Wprowadzenie ogólnopolskiego bonu wychowawczego - w miejsce znacznego wzrostu wydatków budżetu państwa na rozwój żłobkowej opieki kolektywnej - przysługującego od urodzenia drugiego lub trzeciego dziecka - zagwarantuje poszanowanie pluralizmu form opieki nad dziećmi i dowartościuje opiekę domową i inne (niezinstytucjonalizowane) formy opieki nad dzieckiem.

Postulowany bon mógłby stanowić cenne uzupełnienie już istniejącego systemu i przysługiwałby tylko tym osobom, które nie korzystają z dofinansowanej przez państwo opieki instytucjonalnej. Rozwiązanie takie byłoby szczególnie atrakcyjne dla mieszkańców obszarów wiejskich, gdzie możliwości rozwoju sieci opieki instytucjonalnej są bardzo ograniczone. Właśnie z tego powodu, jak wskazują badania, odsetek dzieci objętych opieką instytucjonalną był na obszarach wiejskich ponad siedmiokrotnie niższy niż w miastach.[13]

Z powyższą rekomendacją dotyczącą przedmiotowego bonu opiekuńczego, łączy się również postulat dotyczący zadania 1 odnoszącego się do realizacji tego samego celu A, a mianowicie równouprawnienia matek korzystających z urlopu wychowawczego w dostępie do rent i emerytur poprzez finansowanie ich składek na poziomie przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia.

D. Promowanie zarządzania różnorodnością w miejscu pracy

Zadanie 1: Zapewnienie funkcjonowania Zespołów ds. równego traktowania

Zadanie 7: Upowszechnianie dobrych praktyk firm w zakresie zarządzania różnorodnością w miejscu pracy.

Zadanie 6: Publikowanie na stronach wewnętrznych urzędu oraz zewnętrznych (np. BIP urzędu) informacji na temat różnorodności zatrudnienia w ministerstwach, w tym statystyk zatrudnienia w odniesieniu do np. płci, wieku, niepełnosprawności. 

Zadanie 8: Podniesienie świadomości i poziomu wiedzy pracowników w zakresie równego traktowania

Realizacja wyżej wyartykułowanych zadań w podmiotach prywatnych i urzędach państwowych może służyć promowaniu naznaczonych ideologicznie (multikulturalizm, identity politics) koncepcji różnorodności / polityk różnorodności / zarządzania. Tak pojmowana różnorodność oznacza w praktyce różnorodność orientacji seksualnych i kolorów skóry ale rzadko kiedy różnorodność taka uwzględnia, jako ofiary dyskryminacji, rodziny wielodzietne, dzieci cierpiące na mankamenty urody lub z powodu ubóstwa, osoby zaangażowane w ochronę życia poczętego czy katolików. Odgórne wprowadzanie przez aparat państwowy w prywatnym biznesie szkoleń „antydyskryminacyjnych”, wyrażającej się np. w postulacie organizacji Zespołów ds. równego traktowania, stanowiłoby nieuzasadnioną ingerencje państwa w gospodarkę, nie mającą na celu uzasadnionej działalności strategicznej państwa (takiej jak np.: ochrona konsumentów, środowiska, stabilność kluczowych sektorów). Ingerencja instytucji publicznych w przedmiotowym zakresie w prywatnych podmiotach gospodarczych powinna być zatem ograniczona.

Ponadto w odniesieniu do zadania 1, podobnie jak w uwagach do celu D, zawartego w Priorytecie I, należy podnieść, że analogicznie jak w przypadku już istniejących funkcji Koordynatorów ds. Równego Traktowania/Pełnomocników Wojewodów ds. Równego Traktowania – także w prywatnych firmach (oraz szeroko rozumianej administracji publicznej) zadania z zakresu równego traktowania mogą zostać przypisane wybranym pracownikom komórek kadrowych. Nie ma zatem uzasadnionej potrzeby organizowania specjalnego zespołu, którego funkcjonowanie wiązałoby się z dodatkowymi kosztami dla pracodawcy/budżetu państwa.

Wdrożenie w życie zadania 6 może tworzyć mylne wrażenie, że urzędy – w razie znikomego stopnia zatrudnienia osób z grup objętych potencjalną dyskryminacją wynikającą z opublikowanej w BIP statystki – preferują kandydatów „kumulujących” w sobie przynależność do „obszarów różnorodności” (np. osoba LGBT, osoba niepełnosprawna albo należąca do mniejszości wyznaniowej). Stan taki mógłby zaś prowadzić do prymatu w postępowaniu kwalifikacyjnym ww. cech nad merytorycznym przygotowaniem danej osoby do pracy na danym stanowisku. Stwierdzenie to implikuje konieczność usunięcia zadania 6, jako dającego pole do potencjalnych nadinterpretacji o charakterze ideologicznym. 

III. Zastrzeżenia do Priorytetu III (Edukacja)

A. Wsparcie włączającego systemu edukacji – m.in. w kontekście treści programowych, procedur i dostępności placówek edukacyjnych.

Zadanie 4: Upowszechnianie treści dotyczących  wzmocnienia potencjału i pozycji społecznej kobiet i dziewcząt. Opracowanie  programów  nauczania, pakietów edukacyjnych i dydaktycznych, różnych form doskonalenia: konferencji, szkoleń, seminariów, narzędzi diagnostycznych programów multimedialnych.

B. Rozwijanie pozytywnych relacji w środowisku szkolnym, kształtowanie postaw prospołecznych, altruistycznych poszanowania godności wszystkich osób i ich różnorodności.

Zadanie 1: Opracowanie programów doskonalenia dla pracowników poradni psychologiczno-pedagogicznych i placówek doskonalenia nauczycieli oraz organizacja form doskonalenia z zakresu rozwijania pozytywnych relacji w środowisku szkolnym oraz kształtowania postaw prospołecznych, altruistycznych,  poszanowania godności i różnorodności, odnoszących się do równego traktowania dzieci i młodzieży ze zróżnicowanymi potrzebami edukacyjnymi i promowanie tej problematyki w programach doskonalenia nauczycieli.

Zadanie 2: Upowszechnianie treści dotyczących poszanowania godności wszystkich osób,  zapobiegania postawom nietolerancji i przestępstwom z nienawiści szczególnie u osób młodych w: programach nauczania, w pakietach edukacyjnych i dydaktycznych, w programach szkoleń, narzędziach diagnostycznych. Opracowywanie standardów poszanowania godności wszystkich osób,  zapobiegania nietolerancji i wdrażanie ich w ramach zajęć edukacyjnych

            Zadanie 3: Upowszechnianie treści dotyczących kształtowania postaw prospołecznych, altruistycznych poszanowania godności wszystkich osób i różnorodności oraz  rozwijania pozytywnych relacji w środowisku rówieśniczym i szkolnym w:  programach nauczania, w pakietach edukacyjnych i dydaktycznych.

Niektóre fragmenty celów A i B mogą być wykorzystywane jako uzasadnienie realizowania zajęć i warsztatów o charakterze ideologicznym, w szczególności z zakresu tzw. „edukacji antydyskryminacyjnej” kierowanej zarówno do nauczycieli jak i uczniów. W tym kontekście niepokojącym jest arbitralne stwierdzenie, że Nauczyciele i pracownicy samorządowi mają obecnie niewystarczające kompetencje w zakresie zapobiegania postawom nietolerancji i przestępstwom z nienawiści.” Powyższe twierdzenie deprecjonuje rolę pedagogów szkolnych, realizujących de facto na terenie szkoły działania również z zakresu zagadnienia równego traktowania.

Podkreślić przy tym należy, że ani Prawo oświatowe, ani wydane na jego podstawie rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej nie przewidują prowadzenia „edukacji antydyskryminacyjnej” w ramach edukacji szkolnej. Przeznaczone dla szkół „działania antydyskryminacyjne” figurowały w polskim porządku prawnym (rozporządzeniu MEN) zaledwie przez dwa lata, między 2015 a 2017 r. gdy zostały z niego usunięte jako niemające podstawy w ustawie.[14]

Z dotychczasowych doświadczeń wynika wyraźnie, że „edukacja antydyskryminacyjna” – wbrew nazwie sugerującej niekontrowersyjny program na temat „równości wobec prawa” - niejednokrotnie stanowi formę upowszechniania treści związanych z ideologią gender oraz indoktrynacji w duchu postulatów radykalnych ruchów społeczno-politycznych samoidentyfikujących się w oparciu o podejmowanie specyficznych praktyk seksualnych.

Fundamentalnym elementem „edukacji antydyskryminacyjnej” jest ideologia gender, jak informuje publikacja Towarzystwa Edukacji Antydyskryminacyjnej warunkiem uzyskania statusu certyfikowanego trenera edukacji antydyskryminacyjnej jest ukończenie „warsztatu lub treningu Genderowego[15].

Na zajęciach tych prezentuje się kontrowersyjny zestaw przekonań – sprzeczny z przekonaniami wielu rodziców – obejmujący m.in. przeświadczenie jakoby płeć, rodzicielstwo i rodzina były konceptami, których treść możemy dowolnie kształtować – „zmieniać” i „korygować” (jak w przypadku płci) czy kreować (jak w przypadku rodzicielstwa „dwóch mam”). Publikacje z zakresu tzw. edukacji antydyskryminacyjnej[16] utrzymują, że „na świecie jest więcej opcji płci niż tylko kobieta i mężczyzna[17] i prezentują inne poglądy zbieżne z teorią queer, której teoretycy otwarcie deklarują dążenie do dekonstrukcji i destabilizacji kategorii płci i seksualności, a co za tym idzie, destrukcji opartego na tych kategoriach systemu stratyfikacji społecznej[18] oraz wyrażają przekonanie, że w podręcznikach szkolnych powinno prezentować się „brak informacji o rodzinach opartych na otwartych relacjach seksualnych czy rodziny poliamoryczne[19].

Nie ulega wątpliwości, że tego rodzaju treści nie mieszczą się w podstawie programowej.[20] Jest ponadto oczywistym, że przekazywanie ich w sposób jawny i otwarty spotkałoby się ze zdecydowanym sprzeciwem rodziców i zapewne większości kadry nauczycielskiej. Stąd, niezbędnym warunkiem jest ich rozproszenie w treściach niebudzących kontrowersji.

W konsekwencji, wedle samych „antydyskryminacyjnych” autorów, „w szkole edukacja antydyskryminacyjna może występować pod różnymi nazwami np. edukacja równościowa, uczenie tolerancji, działania na rzecz równego traktowania, edukacja na rzecz praw człowieka.”[21] Godne uznania, znajdujące się w podstawie programowej sformułowania o przygotowaniu uczniów do podjęcia zadań obywatelskich, wyrabianiu w nich postawy szacunku, tolerancji i otwartości okazują się służyć jako swoisty parawan pod którym wprowadzane są kontrowersyjne treści. Przywoływanie tych postaw traktowane jest jak próba uzyskania legitymacji do wzmiankowanej wyżej indoktrynacji ideologicznej.

Co więcej, w zakresie w jakim zajęcia z „edukacji antydyskryminacyjnej” poruszają problematykę płciowości, seksualności, małżeństwa, rodziny i rodzicielstwa wkraczają w zakres podstawy programowej przedmiotu wychowanie do życia w rodzinie. Jak przyznały autorki jednego z poradników do „edukacji antydyskryminacyjnej”, „analiza jego podstawy programowej pokazała nam, że zakres tematyczny jest w zasadzie ten sam.”[22] Zajęcia te zatem nie tylko wkraczają w zakres kompetencji Ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania[23] ale także przyczyniają się do dekompozycji systemu edukacji określonego aktami prawa powszechnie obowiązującego. Partycypująca w nich młodzież kształcona jest zatem wedle dwóch sprzecznych ze sobą modeli edukacyjnych i wychowawczych.

Osobnym zagadnieniem, pojawiającym się często w ramach tzw. „edukacji antydyskryminacyjnej”, jest walka z niezdefiniowaną w jakimkolwiek akcie prawnym „mową nienawiści”. Zapobieganie dyskryminacji poprzez zwalczanie bliżej nieokreślonej „mowy nienawiści” prowadzi do sytuacji w której terminem tym może zostać nazwana praktycznie każda wypowiedź (w tym rzeczowe informacje), jeżeli w ocenie jej adresata nosi ona znamiona bycia wypowiedzią motywowaną nienawiścią oraz operującą uogólnieniami (rozumianymi każdorazowo jako stereotypy). Tak rozumiana „mowa nienawiści” ogranicza prawo do wolności wyrażania opinii, a tym samym uczy cenzury i paraliżuje możliwość formułowania ocen, krytycznego i analitycznego myślenia w sprawach będących przedmiotem debaty publicznej (polityki) do czego niezbędne jest posługiwanie się określonymi (podlegającymi weryfikacji) założeniami czyli właśnie uogólnieniami.[24]

 

IV. Zastrzeżenia do Priorytetu VI (Budowanie świadomości)

A. Zwiększenie wiedzy na temat stereotypów, uprzedzeń i dyskryminacji oraz możliwości przeciwdziałania tym zjawiskom (inne niż kampanie społeczne)

Zadanie 1: Opracowanie i wdrożenie planu szkoleń mających na celu budowanie świadomości pracowników poszczególnych urzędów w obszarze potrzeb osób potencjalnie narażonych na dyskryminację

Zadanie 2: Konferencja z udziałem przedstawicieli kościołów i związków wyznaniowych mających podpisane odrębne umowy z Rządem RP.

B. Realizacja kampanii społecznych mających na celu przeciwdziałanie dyskryminacji i kształtowanie tolerancji

Zadanie 5: Prowadzenie kampanii poprzez stronę internetową, media społecznościowe – zamieszczanie informacji o problemach związanych z dyskryminacją i uprzedzeniami, przygotowywanie materiałów edukacyjnych

Ujęcie przedmiotowych celów w ramach zarysowanego priorytetu „budowania świadomości” jest zbyt szerokie. Mowa jest bowiem o upowszechnianiu pozytywnego wizerunku wszelkich mniejszości w Polsce. Tak opisany cel zakłada na wyrost, że wszelkie mniejszości są w Polsce dyskryminowane i potrzebują pomocy instytucjonalnej.

Ponadto nie sposób nie dostrzec, że z tej części Krajowego Programu wyraźnie wynika, że skala dyskryminacji w Polsce nie jest relatywnie duża. Według przytoczonych badań jedynie „trzech na stu badanych w 2018 r. doświadczyło dyskryminacji, a dwóch na stu zna osoby dyskryminowane. Nierównego traktowania doświadczano głównie ze względu na wiek. Najczęściej spotykano się z dyskryminacją w obszarze działalności gospodarczej i zawodowej.” Dane do których odwołuje się Krajowy Program pokazują również, że jedynie „co siedemnasty badany (6%) ma poczucie, że jest traktowany gorzej niż inni, mniej akceptowany w społeczeństwie.” Dane te korespondują natomiast z wynikami Diagnozy Społecznej[25], wskazującymi, że w ciągu ostatnich dwudziestu ośmiu lat poziom poczucia dyskryminacji utrzymuje się na niskim poziomie i  nie przekroczył 2% (Tabela 1). W roku 2015 1,6% dorosłych Polaków czuło się dyskryminowanych z jakiegokolwiek powodu.”

Z zarysowaną powyżej skalą zjawiska dyskryminacji nie współgra projektowany plan szkoleń dla pracowników urzędów wojewódzkich, dotyczący  przedmiotowego zagadnienia. Seria tego typu szkoleń jest jednocześnie tożsama z proponowanymi w priorytecie I (cele A i D) obligatoryjnymi szkoleniami antydyskryminacyjnymi dla kandydatów do służby cywilnej, realizujących służbę przygotowawczą oraz dla urzędników korpusu służby cywilnej. Z kolei proponowana jednorazowa konferencja z udziałem przedstawicieli 17 kościołów i związków wyznaniowych mających podpisane odrębne umowy z Rządem RP wydaje się być pozbawiona większego waloru praktycznego. Skuteczne zmierzenie się ze wskazanym w tym zadaniu problemem wymagałoby przekształcenia go na zadanie cykliczne realizowane przy współpracy z kościołami i związkami wyznaniowymi, tak jak to ma miejsce w przypadku wielu innych zadań Krajowego Programu Działań na rzecz Równego Traktowania.

 

F. Działania na rzecz wzmocnienia potencjału i pozycji społecznej kobiet i dziewcząt

Zadanie 1: Realizacja Programu Integracji Społeczności Romskiej w Polsce

Zadanie 4: Zwiększenie świadomości społecznej na temat zjawiska przemocy wobec kobiet. 

Zadanie 1 w ramach celu F posługuje się eufemistycznym, a tym samym zamazującym istotę problemu, pojęciem „Intersekcjonalna dyskryminacja”. Sformułowanie to powinno być wykreślone i zastąpione wyrażeniem: „brak integracji społeczności romskiej”.

W zadaniu 4 Krajowy Program zawiera bezpodstawne twierdzenia o niskiej świadomości w zakresie przemocy wobec kobiet (szczególnie kobiet niepełnosprawnych) i niskim poziomie reagowania na tą przemoc. Tak zarysowany problem nie znajduje jednak potwierdzenia w danych statystycznych (szczególnie jeśli chodzi o rozróżnienie przemocy w stosunku do kobiet pełnosprawnych i niepełnoprawnych), według których „średni europejski wskaźnik dla przemocy wobec kobiet wynosi  27,5 punktów na 100 (im wyższy wynik, tym gorsza sytuacja). Polska ze wskaźnikiem 22,1 i plasuje się na pierwszym miejscu. Ostatnie zajmuje Bułgaria z wynikiem 44,2 punktów.[26]

G. Prowadzenie działań uświadamiających, skierowanych do ogółu społeczeństwa, pokazujących godność osoby i uwrażliwiających na zjawisko przemocy fizycznej, psychicznej, ekonomicznej, w szczególności wobec kobiet, dzieci, osób starszych i osób z niepełnosprawnością

Zadanie 2: Publikacje na stronie internetowej i na profilach w mediach społecznościowych z aktualnymi informacjami na temat wsparcia w zakresie przemocy fizycznej, psychicznej, ekonomicznej, w szczególności wobec kobiet, dzieci, osób starszych i osób z niepełnosprawnością.

Powyższy cel wraz z ww. zarysowanym zadaniem służącym jego realizacji, „rozdyma” pojęcie przemocy, osadzone w kontekście przemocy domowej lub też przemocy w rodzinie. Tymczasem zarówno przepisy ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie (Dz.U. z 2020 r. poz. 218), jak również ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny (Dz.U. z 2020 r. poz. 1444), nie posługują się pojęciem „przemocy ekonomicznej”. Gwoli ścisłości należy wskazać, że pod pojęciem „przemocy psychicznej” można co najwyżej rozumieć przestępstwo znęcania się psychicznego nad osobą najbliższą lub nad inną osobą pozostającą w stałym lub przemijającym stosunku zależności od sprawcy. Przestępstwo to zostało stypizowane w art. 207 §  1 Kodeksu karnego, jednak przepis ten w żaden sposób nie umieszcza kontekstu tego czynu zabronionego wprost w relacjach rodzinnych.

Oba ww. terminy powinny zostać usunięte, ponieważ osadzone w kontekście przemocy domowej tworzą złudzenie, że instytucja rodziny jest źródłem przemocy.

H. Promowanie równego traktowania w sporcie i poprzez wydarzenia sportowe

Zadanie 1: Realizacja cyklicznych szkoleń dla pracowników resortu i polskiego środowiska sportowego w zakresie równego traktowania kobiet i mężczyzn w sporcie

Powyższe zadanie, mające na celu realizację celu H, nie precyzuje z czego miałaby wynikać rzekoma dyskryminacja kobiet w sporcie, która winna być niwelowana poprzez specjalny cykl szkoleń dedykowany pracownikom resortu sportu i działaczom sportowym. Opis celu H zdaje się sugerować występowanie dyskryminacji w sporcie przy czym ma ona polegać de facto na tym, iż ogólne zainteresowanie i udział kobiet w rozgrywkach i zarządzaniu sportem. Autorom przeszkadza także, iż niektóre dyscypliny uznawane są za typowo męskie (np. piłka nożna i hokej) a inne bardziej za kobiece (np. gimnastyka i łyżwiarstwo figurowe), czego nie omieszkają określić mianem stereotypu. W istocie więc w zadaniu tym chodzi de facto o brak identyczności w aktywności kobiet i mężczyzn w sporcie, a definiowanie takiego stanu rzeczy jako „problemu” samego w sobie rodzi podejrzenia o ideologiczne inspiracje zadania. Ponadto, sugerowanie, że odpowiedzialność za brak identyczności ponoszą „szkodliwe stereotypy dotyczące płci” utrwalające przy tym „podział dyscyplin na typowo męskie (np. piłka nożna i hokej) i typowo kobiece (np. gimnastyka i łyżwiarstwo figurowe)” sprzyja prowadzeniu postulowanych szkoleń w duchu zwalczania „stereotypowych” ról męskich i kobiecych w sporcie poprzez zniesienie ograniczeń dotyczących udziału w zawodach osobników biologicznej płci przeciwnej. Takie pojmowanie zasady niedyskryminacji w sporcie (obecne np. w projekcie Rezolucji dotyczącej eliminacji dyskryminacji kobiet i dziewcząt w sporcie opracowanym przez Radę Praw Człowieka ONZ) w rzeczywistości potęguje problem dyskryminacji kobiet w rozgrywkach, w których muszą konkurować np. z zawodnikami obarczonymi transpłciowością.[27]

J. Promowanie wśród pracowników mediów zasad równego traktowania

Zadanie 1: Promowanie języka oraz przekazu medialnego opartego na szacunku i faktach.

Ingerowanie w niezależny przekaz medialny poprzez niwelowanie bliżej nieokreślonych treści „opartych na braku szacunku” – biorąc pod uwagę nieokreślony desygnat tego sformułowania (analogicznie jak w przypadku „mowy nienawiści”) – może stanowić pierwszy krok ku cenzurze mediów. Stan taki jest zaś niedopuszczalny w świetle art. 14 Konstytucji RP w myśl którego „Rzeczpospolita Polska zapewnia wolność prasy i innych środków społecznego przekazu.

 

Tomasz Banaszkiewicz

Analityk Instytutu Ordo Iuris

 

adw. Rafał Dorosiński

Dyrektor Centrum Analiz Prawnych Instytutu Ordo Iuris

 
 

[1] Por. § 2 ust. 1 pkt 1 i 5, § 2b, § 4 ust. 1 rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 22 kwietnia 2008 r. w sprawie Pełnomocnika Rządu do spraw Równego Traktowania (Dz.U. z 2008 r. nr 75 poz. 450 z późn. zm.).

 

[2] Zob. np. KOMUNIKAT KOMISJI EUROPA 2020 Strategia na rzecz inteligentnego i zrównoważonego rozwoju sprzyjającego włączeniu społecznemu (https://ec.europa.eu/eu2020/pdf/1_PL_ACT_part1_v1.pdf, (dostęp:12.12.2020)).

[3] Zob. np. red. J. Świerszcz, Lekcja równości. Jak prowadzić działania antydyskryminacyjne w szkołach., Kampania Przeciw Homofobii, 2015, s. 14.

[4] Zob. przepisy dotyczące zmniejszenia zatrudnienia i wprowadzanie mniej korzystnych warunków zatrudnienia w urzędach i organach administracji państwowej – art. 15zzzzzo i 15zzzzzp ustawy z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (Dz.U. z 2020 r. poz. 1842).

[5] Zob. uwagi do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 30 kwietnia 2020 r. w sprawie określenia dłuższego okresu pobierania zasiłku opiekuńczego w celu przeciwdziałania COVID-19 (Dz. U. z dnia 1 maja 2020 r. poz. 791) - aktualne również w stosunku do jego późniejszych nowelizacji – M. Olek, Kryzys etatystycznego modelu opieki nad dziećmi. Dyskryminacja rodziców zatrudniających nianie, https://ordoiuris.pl/rodzina-i-malzenstwo/kryzys-etatystycznego-modelu-opieki-nad-dziecmi-dyskryminacja-rodzicow (dostęp 12.12.2020).

[6] Zob. T. Zych, A. Świerzewska, M. Olek, J. Roszkiewicz (red.), Opieka nad dziećmi do 3. roku życia w Polsce i na świecie. Aspekty prawne, ekonomiczne i społeczne, Warszawa 2018, s. 50, http://opiekanaddziecmi.ordoiuris.pl (dostęp:12.12.2020).

[7] Tamże, s. 5.

[8] Innym przykładem, korespondującym z wymienionym przepisem, jest art. 40e ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. z 2020 r. poz. 266). Przepis ten określa zasady podziału zwaloryzowanych kwoty składek, środków i odsetek za zwłokę, zewidencjonowanych na subkoncie w przypadku rozwodu, unieważnienia małżeństwa albo śmierci osoby ubezpieczonej. Podział przedmiotowych środków obywa się na zasadach określonych przepisami ustawy z dnia 28 sierpnia 1997 r. o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych (Dz.U. z 2020 r. poz. 105). W praktyce podział ww. środków (analogicznie jak środków zgromadzonych w OFE) jest korzystniejszy dla tego spośród małżonków, który ma zgromadzony mniejszy kapitał, niższe zarobki i krótszy staż pracy. Zazwyczaj osobami tymi są kobiety pracujące nieodpłatnie przy wychowaniu dzieci i prowadzeniu wspólnego gospodarstwa domowego.

[9] Zob. Wierciński Jacek (red.), Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz. Opublikowano: LexisNexis 2014, LEX [komentarz do art. 43].

[10] Świadczenia kobiet, które urodziły co najmniej czworo dzieci reguluje już ustawa z dnia 31 stycznia 2019 r. o rodzicielskim świadczeniu uzupełniającym (Dz.U. poz. 303).

[11] Zob. ustawa z dnia 5 marca 2015 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. poz. 552) wprowadzająca korzystne dla matek zmiany, który weszły w życie od 1 maja 2015 r., pozwalające uwzględnić w ustalaniu prawa do emerytury kapitałowej okresu urlopu wychowawczego wszystkim osobom, bez względu na to, kiedy opiekowały się dzieckiem.

[12] Por. uwagi do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 30 kwietnia 2020 r. w sprawie określenia dłuższego okresu pobierania zasiłku opiekuńczego w celu przeciwdziałania COVID-19 (Dz. U. z dnia 1 maja 2020 r. poz. 791) do których odsyła przypis 7.

[13] Zob. szerzej: T. Zych, A. Świerzewska, M. Olek, J. Roszkiewicz (red.), s. 11.

[14] Wspomniane działania „antydyskryminacyjne” wprowadzone zostały na mocy rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 6 sierpnia 2015 r. w sprawie wymagań wobec szkół i placówek (Dz.U. z 2015 r., poz. 1214), lecz obecnie obowiązujące rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 11 sierpnia 2017 r. w sprawie wymagań wobec szkół i placówek (Dz. U. z 2017 r., poz. 1611) nie zawiera już tego kontrowersyjnego wymogu. Zob. również: R. Dorosiński, Analiza konkursu na zajęcia dodatkowe z „edukacji antydyskryminacyjnej” realizowane w szkołach prowadzonych przez Miasto Poznań https://ordoiuris.pl/analiza-konkursu-na-zajecia-dodatkowe-z-edukacji-antydyskryminacyjnej-realizowane-w-szkolach#_ftnref25 (dostęp:12.12.2020).

[15] Edukacja antydyskryminacyjna i jej standardy jakościowe, Towarzystwo Edukacji Antydyskryminacyjnej, 2011.

[16] Celem edukacji antydyskryminacyjnej definiowany jest jako "wpływanie na postawy" w celu "przeciwdziałania dyskryminacji i przemocy motywowanej uprzedzeniami oraz wspieranie równości i różnorodności" (Zob. Edukacja antydyskryminacyjna i jej standardy jakościowe, s. 14).

[17] Szkoła równości. Dziennik praktyk. Wywiady z praktykami i praktyczkami edukacji antydyskryminacyjnej, Towarzystwo Edukacji Antydyskryminacyjnej, 2016, s. 124.

[18] J. Kochanowski, M. Abramowicz, R. Biedroń, Queer studies. Podręcznik kursu, 2010, s. 9.

[19] L. Lew-Starowicz, K. Wąż, J. Kochanowski, R. Kowalczyk, Przegląd treści szkolnych podręczników do biologii, wiedzy o społeczeństwie i wychowania do życia w rodzinie pod kątem przedstawienia w nich problematyki LGBTQ i treści homofobicznych, 2013, s. 80.

[20] Zob. rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 27 sierpnia 2012 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół (Dz.U. z 2012 r. poz. 977 z późn. zm.).

[21] red. J. Świerszcz, Lekcja równości. Jak prowadzić działania antydyskryminacyjne w szkołach, s. 14.

[22] E. Majeska, E. Rutkowska, Równa szkoła – edukacja wolna od dyskryminacji. Poradnik dla nauczycielek i nauczycieli, s. 11.

[23] Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 12 sierpnia 1999 r. w sprawie sposobu nauczania szkolnego oraz zakresu treści dotyczących wiedzy o życiu seksualnym człowieka, o zasadach świadomego i odpowiedzialnego rodzicielstwa, o wartości rodziny, życia w fazie prenatalnej oraz metodach i środkach świadomej prokreacji zawartych w podstawie programowej kształcenia ogólnego (Dz. U. z 2014 r. poz. 395 z późn. zm.).

[24] Zob. R. Dorosiński, Publikacje do zajęć nt. tzw. „mowy nienawiści” jako przykład wprowadzania do szkół ideologicznych treści, https://ordoiuris.pl/edukacja/publikacje-do-zajec-nt-tzw-mowy-nienawisci-jako-przyklad-wprowadzania-do-szkol (dostęp:12.12.2020).

[25] Diagnoza Społeczna 2015, Warunki i jakość życia Polaków (red. J. Czapiński, T. Panek), Rada Monitoringu Społecznego, Warszawa, listopad 2015 r.

[26]Zob. np. Polska z najlepszym w Europie wskaźnikiem w obszarze przemocy, https://feminoteka.pl/polska-z-najlepszym-w-europie-wskaznikiem-dotyczacym-przemocy/ (dostęp:12.12.2020). Tekst bazuje na danych zawartych Gender Equality Index 2017 Measurement framework of violence against women przygotowanym przez Europejskich Instytut Równości Kobiet i Mężczyzn.

[27] Zob. szerzej: Analiza projektu Rezolucji Rady Praw Człowieka ONZ dotyczącej eliminacji dyskryminacji kobiet i dziewcząt w sporcie (https://ordoiuris.pl/wolnosci-obywatelskie/analiza-projektu-rezolucji-rady-praw-czlowieka-onz-dotyczacej-eliminacji (dostęp:12.12.2020)).

Edukacja

Na co zezwala i czego zakazuje nauczycielom nowe rozporządzenie dotyczące prac domowych

Pierwszego kwietnia wejdą w życie regulacje przewidujące ograniczenia dla nauczycieli w szkołach podstawowych. Dotyczą one możliwości zadawania i oceniania prac domowych. W klasach I-III zabronione będzie zadawanie uczniom pisemnych i praktyczno-technicznych prac domowych z wyjątkiem ćwiczeń usprawniających motorykę małą, czyli np. umiejętność pisania. W klasach IV-VIII pisemne i praktyczno-techniczne prace domowe będą mogły być proponowane do wykonania przez nauczyciela, ale nie będą one obowiązkowe dla ucznia i nie będą podlegały ocenie.

Czytaj Więcej

Wolność religii w szkole

Prawo ucznia do udziału w rekolekcjach. Analiza zarzutów stawianych dyrektorom szkół przez niektóre organizacje pozarządowe

Główne tezy

· Rekolekcje mogą być organizowane na terenie szkoły.

· Każdy uczeń, który tego chce może uczestniczyć w rekolekcjach. Fakt uczęszczania bądź nieuczęszczania na lekcje religii nie ma znaczenia.

· Niepowiadomienie dyrektora szkoły z miesięcznym wyprzedzeniem o terminie rekolekcji nie uniemożliwia ich organizacji.

Czytaj Więcej

Ochrona życia

Zagrożenie zdrowia psychicznego kobiety ciężarnej jako przesłanka legalizująca aborcję

· Od czasu wydania przez Trybunał Konstytucyjny wyroku uznającego niezgodność z Konstytucją aborcji eugenicznej, podejmowane są próby rozszerzającej interpretacji przesłanki zagrożenia zdrowia kobiety. Miałaby ona uzasadniać poszerzenie dostępu do aborcji w Polsce.

Czytaj Więcej

Ochrona życia

Analiza projektu Paktu ONZ na rzecz Prawa do Rozwoju

· W Grupie Roboczej Rady Praw Człowieka ONZ trwają prace nad projektem nowego traktatu międzynarodowego - Paktu na rzecz Prawa do Rozwoju.

Czytaj Więcej