Wyrok ETPC w sprawie surogacji podważa prawodawstwo państw europejskich i prawa dziecka

Adobe Stock

Europejski Trybunał Praw Człowieka zobowiązał państwa do uznawania prawnych skutków surogacji, mimo że jest ona nielegalna w większości krajów Europy. Wyrok jest odpowiedzią na pytanie francuskiego sądu o możliwość odmowy rejestracji zagranicznego aktu urodzenia dziecka, w którym jako matka została wskazana kobieta niespokrewniona z nim biologicznie. Takie rozstrzygnięcie podważa prawa dziecka i przepisy obowiązujące w wielu państwach.

Surogacja to umowa, w ramach której kobieta zobowiązuje się zajść w ciążę w drodze zapłodnienia pozaustrojowego, urodzić dziecko i przekazać je osobom które to zleciły. Taka praktyka w większości państw europejskich (w tym we Francji) jest niezgodna z prawem.

Francuski Sąd Kasacyjny wystąpił do ETPC z wnioskiem o wydanie opinii prawnej na temat dopuszczalności uznawania aktów urodzenia dziecka, w których jako matka widnieje kobieta z nim niespokrewniona biologicznie. Sąd pytał Trybunał w Strasburgu, czy odmowa uznania takiego aktu narodzenia nie będzie naruszała prawa tej kobiety i znajdującego się pod jej opieką dziecka do poszanowania życia prywatnego i rodzinnego. Pytanie dotyczyło także tego, czy zastosowanie procedury adopcyjnej nie jest wystarczające w rozpatrywanej sprawie.

Zdaniem ETPC interes dziecka wymaga uznania prawnego stosunku pomiędzy kobietą a dzieckiem, niezależnie od tego, czy kobieta jest z nim spokrewniona biologicznie. Oznacza to, że, według ETPC, władze krajów w celu przestrzegania postanowień Europejskiej Konwencji Praw Człowieka muszą prawnie uznać relacje pomiędzy zleceniodawcami a dzieckiem. Odnosząc się do pytania o procedurę adopcyjną, Trybunał stwierdził, że państwa mają szerokie pole do decyzji co do wyboru procedury ustanowienia tego typu prawnej relacji. Zaznaczył jednak, że takie procedury powinny być przeprowadzone szybko i skutecznie, najpóźniej w momencie wytworzenia się rzeczywistej więzi pomiędzy dzieckiem a zleceniodawcami.

Konsekwencje prawne wyroku Trybunału są daleko idące i wykraczają poza samo pytanie francuskiego sądu. ETPC kreuje w ten sposób nową ideę „prawnego macierzyństwa” niezależnego od biologicznych faktów. Zalecenia Trybunału podważają także prawa zawarte w Konwencji o prawach dziecka, gdzie wyraźnie podkreślono, że akt urodzenia dziecka powinien zostać sporządzony niezwłocznie po urodzeniu, a dziecko od momentu urodzenia będzie miało prawo do otrzymania imienia, obywatelstwa oraz prawo do poznania swoich rodziców, pozostawania pod ich opieką oraz do zachowania swojej tożsamości. Trybunał uznaje zatem w praktyce tzw. macierzyństwo zastępcze, przyznając prawną ochronę skutkom umowy o surogację.

„Takie zobowiązanie państw do prawnego uznawania skutków umów o surogację może doprowadzić do podważenia ustawodawstwa państw, które zakazują macierzyństwa zastępczego oraz doprowadzić do naruszenia godności i praw dzieci oraz ich biologicznych matek. Rozpatrując tę sprawę trzeba pamiętać o jej szerszym kontekście, gdzie surogacja stanowi nową formę handlu dziećmi uderzającą w podstawowe prawa człowieka. Instytut Ordo Iuris sprzeciwia się surogacji  jako praktyce naruszającej prawa człowieka. Złożyliśmy w tej sprawie niedawno opinię do Komitetu Praw Dziecka ONZ wskazując na liczne naruszenia prawa międzynarodowego jakie niesie ze sobą surogacja” – komentuje Rozalia Kielmans-Ratyńska, Dyrektor Centrum Prawa Międzynarodowego Ordo Iuris.

OPINIA ORDO IURIS W SPRAWIE SUROGACJI