Instytut Ordo Iuris popiera projekt ustawy potwierdzający wolność sumienia farmaceutów

Fotolia

9 listopada 2017 r. sejmowa Komisja do Spraw Petycji rozpatrzy petycję w sprawie zmiany ustawy z dnia 6 września 2001 r. – Prawo farmaceutyczne (Dz.U. z 2016 r. poz. 2142 ze zm.) w zakresie dotyczącym możliwości odmowy przez farmaceutę albo technika farmaceutycznego wydania albo zapewnienia nabycia produktu leczniczego. Do wniesionej przez Stowarzyszenie Farmaceutów Katolickich petycji dołączony jest projekt nowelizacji Prawa farmaceutycznego, który doprecyzowuje sposób korzystania przez farmaceutów, techników farmaceutycznych, kierowników aptek oraz przedsiębiorców prowadzących apteki z ich konstytucyjnego prawa do powoływania się na sprzeciw sumienia.

Dołączony do petycji projekt nowelizacji Prawa farmaceutycznego reguluje sposób korzystania ze sprzeciwu sumienia. Jednoznacznie potwierdza, że zarówno farmaceuta, jak i technik farmaceutyczny ma prawo odmówić wydania produktu leczniczego, jeśli jest to niezgodne z jego sumieniem lub przedsiębiorcy prowadzącego aptekę. Projekt potwierdza także prawo kierownika apteki oraz przedsiębiorcy prowadzącego aptekę do nieprowadzenia sprzedaży produktów leczniczych, które są niezgodne z jego sumieniem (np. środków antykoncepcyjnych).  

Wolność sumienia gwarantowana jest przez Konstytucję i liczne umowy międzynarodowe.  Trybunał Konstytucyjny niejednokrotnie wyjaśniał, iż: „wolność sumienia nie oznacza jedynie prawa do określonego światopoglądu, ale przede wszystkim prawo do postępowania zgodnie z własnym sumieniem oraz wolność od przymusu postępowania wbrew niemu”. W wyroku z 7 października 2015 r. (K12/14) zauważył również, że: „Prawo jednostki do odwołania się do <<klauzuli sumienia>> stoi zatem na straży nie tylko wolności sumienia, ale także godności osoby ludzkiej, która jest prawem przyrodzonym i niezbywalnym.” Ponadto, w tym samym orzeczeniu Trybunał Konstytucyjny podkreślił – ze względu na obowiązującą w Polsce zasadę bezpośredniego stosowania konstytucji – iż: „Wolność sumienia – w tym ten jej element, którym jest sprzeciw sumienia – musi być więc respektowana niezależnie od tego, czy istnieją przepisy ustawowe ją potwierdzające”.

Skoro wolność – a zatem i sprzeciw – sumienia są gwarantowane konstytucyjnie, co w odniesieniu do aptekarzy ostatnio przyznał także Minister Zdrowia, a kilka miesięcy wcześniej Generalny Inspektor Farmaceutyczny, to można zastanawiać się, czy konieczne jest potwierdzanie tego prawa w zwykłej ustawie. Niewątpliwie tak – odpowiada dr Marcin Olszówka, analityk Ordo Iuris. Ustawowa regulacja klauzuli sumienia pełni przede wszystkim funkcję informacyjną (przypomina, że prawo do sprzeciwu sumienia istnieje) oraz proceduralną (wyznacza zasady korzystania ze sprzeciwu sumienia). Oczywiście podstawą prawną klauzuli sumienia zawsze jest art. 53 ust. 1 Konstytucji, co jednoznacznie wyjaśnił Trybunał Konstytucyjny, i w tym sensie projekt nie zmienia obowiązującego stanu prawnego. Podstawową zaletą projektu jest jednak to, że w sposób czytelny dla każdego formułuje to, co wynika z art. 53 ust. 1 Konstytucji, a wywodzone jest na drodze powszechnie stosowanych wnioskowań prawniczych. – tłumaczy dr Olszówka.

Potrzeba zmiany Prawa farmaceutycznego jest uzasadniona, ponieważ niektórzy wciąż kwestionują konstytucyjną wolność sumienia farmaceutów, powołując się przede wszystkim na brak szczegółowej regulacji klauzuli sumienia w prawie farmaceutycznym. Do nich zalicza się m.in. Rzecznik Praw Obywatelskich Adam Bodnar, o czym informował Instytut Ordo Iuris.

W myśl ustawy z 11 lipca 2014 r. o petycjach obowiązkiem adresata petycji, w tym przypadku Sejmu, jest jej rozpatrzenie w terminie 3 miesięcy (z możliwością przedłużenia do 6 miesięcy) od dnia wniesienia petycji (petycja w sprawie klauzuli sumienia farmaceutów została złożona do Sejmu 17 maja 2017 r.) i poinformowanie wnioskodawcy o sposobie załatwienia sprawy (art. 10 i 13 ustawy). Komisja do Spraw Petycji dysponuje prawem inicjatywy ustawodawczej na podstawie art. 126c ust. 3 pkt 1 regulaminu Sejmu, który wprost stanowi, że wniesienie projektu ustawy jest jednym ze sposobów załatwienia petycji. Biorąc pod uwagę obowiązującą Konstytucję RP, sygnalizowane wyżej orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego, jak również konieczność zapewnienia poszanowania praw i wolności człowieka – które niestety bywają kwestionowane (głównie przez środowiska lewicowe) – jedynym racjonalnym rozwiązaniem jest skorzystanie przez Komisję do Spraw Petycji z przysługujących kompetencji i zainicjowanie procesu legislacyjnego zmierzającego od uchwalenia ustawy doprecyzowującej sposób korzystania z konstytucyjnego prawa farmaceutów do sprzeciwu sumienia – podsumowuje dr Olszówka.

W bieżącej kadencji parlamentu Komisja do Spraw Petycji dziewięciokrotnie skorzystała z przysługującego jej prawa inicjatywy ustawodawczej, czyli zgłosiła dziewięć projektów ustaw.