Nietransparentny projekt unijnej dyrektywy w sprawie harmonizacji przepisów o transparentności. Analiza Ordo Iuris

Adobe Stock

· Komisja Europejska przedstawiła Pakiet na rzecz Obrony Demokracji, który ma być odpowiedzią na zagrożenia stwarzane przez czynniki zewnętrzne dla procesów demokratycznych w Unii Europejskiej.

· Rdzeniem Pakietu jest projekt dyrektywy zawierający propozycję ustanowienia obowiązków rejestrowo-sprawozdawczych dla podmiotów zajmujących się lobbingiem na rzecz państw spoza Europejskiego Obszaru Gospodarczego.

· Wniosek KE wzbudził liczne kontrowersje, a propozycję porównywano do ustaw z krajów niedemokratycznych, takich jak Rosja.

· Zasadniczą wadą projektu dyrektywy jest operowanie niejasnymi i nieprecyzyjnymi pojęciami. Dużym mankamentem jest również wyłączenie z zakresu regulacji wniosku działalności dotyczącej reprezentacji interesów prowadzonej w jednym z państw Europejskiego Obszaru Gospodarczego na rzecz innego kraju z tej strefy.

· Ordo Iuris w swojej analizie negatywnie ocenia projekt, gdyż posługiwanie się nieprecyzyjnymi pojęciami może uniemożliwić skuteczne unormowanie spraw związanych z lobbingiem.

· Instytut podkreśla też, że projekt pomija problematykę dotyczącą lobbingu wewnętrznego, czyli prowadzonego w ramach Europejskiego Obszaru Gospodarczego.

PRZECZYTAJ ANALIZĘ – LINK

W połowie grudnia 2023 r. Komisja Europejska przedstawiła zarys szerokiej propozycji legislacyjnej, zaprezentowanej jako „Pakiet na rzecz Obrony Demokracji” (Defense of Democracy Package). W ocenie KE, argumentami przemawiającymi za wprowadzeniem nowych regulacji w tym obszarze są przede wszystkim czynniki takie jak potrzeba ochrony procesów demokratycznych w UE czy konieczność podwyższenia standardów transparentności. Pakiet ma także przyczynić się do lepszego funkcjonowania rynku wewnętrznego, w odniesieniu do szeroko rozumianej działalności lobbingowej na rzecz państw trzecich.

Rdzeniem i najważniejszym elementem Pakietu jest wniosek KE zawierający projekt dyrektywy ustanawiającej zharmonizowane wymogi na rynku wewnętrznym dotyczące przejrzystości reprezentacji interesów w imieniu państw spoza EOG, w którego skład wchodzą kraje Unii Europejskiej oraz Norwegia, Islandia i Liechtenstein. Wniosek Komisji Europejskiej zawiera również przepisy, na mocy których na określone podmioty zajmujące się działalnością lobbingową na rzecz państw trzecich, nałożono by określone obowiązki rejestrowe, informacyjne oraz sprawozdawcze.

W dodatku, zgodnie z przepisami projektu dyrektywy, każde państwo członkowskie będzie zobowiązane do ustanowienia oraz prowadzenia rejestrów zawierających dane podmiotów prowadzących działalność lobbingową na rzecz podmiotów z krajów spoza EOG. Rejestry te powinny być prowadzone w sposób zapewniający neutralne, rzeczowe i obiektywne przedstawienie zawartych w nich informacji. Jednym z najważniejszych elementów zaproponowanej dyrektywy jest obowiązek nadawania podmiotom prowadzących działalność lobbingową na rzecz podmiotów niewchodzących w skład EOG Europejskiego Numeru Reprezentacji Interesów (European Interest Representation Number - EIRN). Zgodnie z przepisami projektu dyrektywy, taki numer byłby nadawany przez odpowiednie organy krajowe w określonym terminie.

Zobowiązania te nie dotyczą jednak podmiotów świadczących usługi lobbingowe na rzecz państw członkowskich EOG. Może zatem dojść do sytuacji, w której obowiązki określone w dyrektywie muszą zostać spełnione np. przez podmiot mający swą siedzibę w Stanach Zjednoczonych, a działający w Polsce, nie dotyczyłyby one jednak podmiotu z Hiszpanii, działającego we Francji.

Propozycja legislacyjna Komisji Europejskiej od samego początku stała się przedmiotem krytyki, pochodzącej z wielu różnych, często odległych ideowo stron. Wnioskowi KE zarzucano m.in. chęć ograniczenia wolności słowa czy wręcz autorytarny charakter.

Ordo Iuris wskazuje, że problemem nie jest sama koncepcja uregulowania zasad transparentności finansowania różnych podmiotów zajmujących się działalnością w zakresie reprezentowania interesów, lecz sposób, w jaki ją wykonano. Instytut wielokrotnie podkreślał, iż istnieje pilna potrzeba przemyślanego uregulowania zasad przejrzystości co do działalności w zakresie reprezentacji interesów.

- Kluczową wadą projektu dyrektywy jest operowanie niejasnymi i nieprecyzyjnymi pojęciami, co odnosi się w szczególności do najważniejszych definicji, w tym m.in. do samego rozumienia „działania polegającego na reprezentacji interesów”, czyli lobbingu. W przypadku przyjęcia wniosku w obecnym kształcie, taki stan rzeczy może doprowadzić do istotnych problemów związanych ze stosowaniem przepisów dyrektywy. Dodatkowym mankamentem jest jednak ograniczenie się wyłącznie do działalności prowadzonej na rzecz podmiotów spoza Europejskiego Obszaru Gospodarczego, przy jednoczesnym pominięciu lobbingu „wewnętrznego”. W tym sensie wniosek KE jest niepełny, bo pozostawia duży obszar poza zakresem swego normowania. Tak więc obowiązki rejestrowe i sprawozdawcze nałożone na mocy projektu dyrektywy nie będą dotyczyły podmiotów prowadzących działalność lobbingową w jednym z państw Europejskiego Obszaru Gospodarczego na rzecz innego kraju z tej strefy. Dlatego też propozycję Komisji Europejskiej w obecnym kształcie należy ocenić negatywnie, jako niedostateczną odpowiedź na zasadnicze problemy, odnoszące się do problematyki szeroko rozumianego lobbingu – podkreśla Patryk Ignaszczak z Centrum Prawa Międzynarodowego Ordo Iuris.

SKRÓT ANALIZY - LINK