Sprawa znieważania wizerunku Matki Boskiej. Prokuratura cofa swoją kasację, a Sąd Najwyższy oddala kasacje oskarżycieli posiłkowych

Adobe Stock

· Sąd Najwyższy oddalił kasacje od wyroku uniewinniającego trzy aktywistki lewicowe oskarżone o obrazę uczuć religijnych.

· Kobiety w kwietniu 2019 r. rozklejały w pobliżu kościoła św. Maksymiliana w Płocku plakaty z wizerunkiem Matki Boskiej Częstochowskiej z „aureolą” w barwach logotypu ruchu LGBT.

· Wcześniej aktywistki zostały uniewinnione przez Sąd Rejonowy w Płocku i Sąd Okręgowy w Płocku.

· Instytut Ordo Iuris reprezentował w postępowaniu byłego proboszcza parafii.  

· Kasację w tej sprawie wniosła także prokuratura, która od początku opowiadała się za skazaniem aktywistek. Niespodziewanie jednak oskarżyciel publiczny cofnął kasację tuż przed terminem rozprawy.

Sytuacja miała miejsce w nocy z 26 na 27 kwietnia 2019 r. Trzy aktywistki rozkleiły wówczas plakaty w okolicy kościoła św. Maksymiliana Kolbego. Ich zdaniem, miało to stanowić odpowiedź na dekorację Grobu Pańskiego w świątyni. Dekoracja odnosiła się do krytycznego stanowiska Kościoła na temat ideologii LGBT oraz gender.

Prawnicy Ordo Iuris reprezentowali w postępowaniu byłego proboszcza parafii – ks. Tadeusza Łebkowskiego. Drugą oskarżycielką posiłkową była Kaja Godek. W toku procesu oskarżyciele posiłkowi wskazywali, że zestawienie wizerunku Matki Boskiej z symbolem ideologii LGBT i zachowań sprzecznych z nauczaniem Kościoła narusza ich uczucia religijne. Plakaty umieszczono też m.in. na publicznych toaletach i śmietnikach. Aktywistki nie przyznały się do rozklejania ich w tych miejscach, mimo iż stwierdziły, że tej nocy nikt inny tych wizerunków nie rozlepiał. Ponadto, w sprawie nie powołano biegłego, mimo że jest to standard w tego typu przypadkach.

Sąd Rejonowy, w uzasadnieniu wyroku uniewinniającego wskazał, że działania kobiet miały charakter prowokujący, a ich motywacją było zwrócenie uwagi na, w ich ocenie, homofobiczny wystrój kościoła. W opinii sądu, celem aktywistek nie była obraza uczuć religijnych ani znieważenie wizerunku Matki Boskiej.

Przestępstwo obrazy uczuć religijnych może być jednak popełnione także w zamiarze ewentualnym, na co wskazuje orzecznictwo Sądu Najwyższego. Stwierdzono to m.in. w uchwale z 29 października 2012 roku (sygn. akt I KZP 12/12). W tej uchwale Sąd Najwyższy wprost odpowiedział na pytanie Sądu Okręgowego, że przestępstwo określone w art. 196 k.k. popełnia ten, kto swoim zamiarem bezpośrednim lub ewentualnym obejmuje wszystkie znamiona tego występku.

Prawnicy Instytutu Ordo Iuris złożyli apelację od wyroku Sądu Rejonowego. Apelację wniosła także prokuratura i pełnomocnik drugiej oskarżycielki posiłkowej – Kai Godek. Pełnomocnicy pokrzywdzonego ks. Tadeusza Łebkowskiego podkreślili, że, zdaniem oskarżonych, zniekształcony wizerunek Maryi miał być „wyrazem akceptacji i bezwarunkowej miłości dla wszystkich, niezależnie od orientacji seksualnej”, natomiast obraz Matki Boskiej Częstochowskiej jest symbolem tych wartości tylko dla katolików. Co za tym idzie, wykorzystanie go w innym celu niż jako obiekt kultu religijnego, miało za cel obrazę uczuć religijnych.

Sąd pierwszej instancji uznał, że oskarżone nie wyrażały akceptacji dla rozlepiania wizerunku w miejscach takich jak śmietnik czy publiczna toaleta. Prawnicy Ordo Iuris zaznaczyli jednak, że inne obiekty, na których plakat był wieszany (latarnia czy transformator), również nie są miejscami uznawanymi za godne umieszczania tam przedmiotów czci religijnej. Sąd stwierdził, że aktywistki miały na celu zwrócenie uwagi na domniemaną dyskryminację osób identyfikujących się z ruchem LGBT, która miałaby prowadzić do prób samobójczych. W odpowiedzi na to, prawnicy wskazali, że forma wybrana przez oskarżone w żaden sposób nie odzwierciedla takiej opinii. Co więcej, wizerunki były umieszczane nie tylko w bezpośrednim sąsiedztwie kościoła św. Maksymiliana, ale również w odległości nawet kilkuset metrów od niego. Zaprzecza to zatem argumentowi, że plakaty stanowiły sprzeciw wobec dekoracji Grobu Pańskiego.

Sąd Okręgowy w Płocku utrzymał w mocy wyrok uniewinniający trzy lewicowe aktywistki oskarżone o obrazę uczuć religijnych. W związku z tym, prawnicy Instytutu Ordo Iuris złożyli w imieniu pokrzywdzonego w tej sprawie księdza kasację do Sądu Najwyższego. Kasacje wywiedli również Prokuratura Rejonowa w Płocku oraz pełnomocnik drugiej oskarżycielki posiłkowej, Kai Godek.

Pierwotnie termin rozprawy został wyznaczony na 27 października 2023 r. W ostatniej chwili termin został odwołany z uwagi na wniosek obrony o wyłączenie dwóch z trzech sędziów Sądu Najwyższego, którzy mieli orzekać sprawie, w związku z uzyskaniem przez nich statusu sędziów po 2018 r., czyli po nowelizacji ustawy o Krajowej Radzie Sądownictwa. Z uwagi na to doszło do zmiany składu orzekającego i wyznaczono termin rozprawy na 28 marca 2024 r.

W dniu 18 marca 2024 r. do Sądu Najwyższego wpłynęło pismo od Prokuratury Rejonowej w Płocku zatytułowane „wniosek o cofnięcie kasacji”. W związku z tym kasacja wniesiona przez prokuraturę została pozostawiona bez rozpoznania. Natomiast obecny na rozprawie kasacyjnej prokurator wnosił o oddalenie pozostałych kasacji wniesionych przez oskarżycieli posiłkowych, przyłączając się w ten sposób do stanowiska obrony.

SN oddalił obie kasacje jako oczywiście bezzasadne, uznając wszystkie zarzuty kasacyjne za chybione oraz stwierdzając, że Sąd Okręgowy właściwie ocenił motywy działania sprawców.

Instytut Ordo Iuris zauważa, że konsekwentna linia orzecznicza Europejskiego Trybunału Praw Człowieka wskazuje, iż istnieje konieczność ochrony uczuć religijnych, jako elementu szerszej wolności religii. Stanowi ona uzasadnienie dla ograniczenia wolności wyrażania opinii w wypadku konfliktu obu dóbr. Trybunał w Strasburgu zaznacza, że władze państwowe dysponują szerokim marginesem swobody, co do formy, w jakiej uczucia religijne będą chronione. Ponadto, ochrona uczuć religijnych oznacza realizację obowiązku zapewnienia przez państwo pokojowej koegzystencji różnych wyznań i religii – jak wynika z uzasadnienia wyroku ETPC z 2018 roku w sprawie E.S. przeciwko Austrii. Oprócz tego, ochrona uczuć religijnych jest standardem prawnym w wielu krajach Unii Europejskiej, co pokazuje analiza przygotowana przez Ordo Iuris. We Włoszech czy Irlandii przewidziane są m.in. kary za bluźnierstwo. Natomiast w Hiszpanii zakazane jest obrażanie uczuć osób wierzących poprzez wyśmiewanie ich wierzeń, dogmatów lub ceremonii. Podobne przepisy obowiązują np. w Austrii czy Niemczech, gdzie za obrazę uczuć religijnych grozi do trzech lat więzienia.