kodeks karny

Europejski Trybunał Praw Człowieka uznał, że skazanie Doroty „Dody” Rabczewskiej za znieważanie Biblii było… naruszeniem praw człowieka. Chodzi o prowokacyjne słowa piosenkarki, według której Pismo Święte „spisał ktoś napruty winem i palący jakieś zioła”. Chociaż polski sąd skazał celebrytkę na grzywnę w wysokości 5 tys. zł, a Trybunał Konstytucyjny (w starym jeszcze składzie) uznał to za zgodne z Konstytucją RP, to teraz Polska ma zapłacić wokalistce 10 tys. euro zadośćuczynienia.

Muzułmanów nie wolno obrażać, a chrześcijan już tak?

Orzecznictwo Trybunału w tej sprawie jest skrajnie niekonsekwentne. Jeszcze 3 lata temu ci sami sędziowie orzekli, że praw człowieka nie naruszyło ukaranie przez austriacki sąd kobiety, która na zamkniętym seminarium na temat islamu zarzuciła Mahometowi skłonności pedofilskie, powołując się na to, że islamski prorok wszedł w związek małżeński z 6-letnią dziewczynką, a – zgodnie z islamską tradycją – skonsumował ten związek, gdy młoda żona miała 9 lat. Pomimo tego, że kobieta przywołała w swojej wypowiedzi znane fakty historyczne, ETPC uznał, że wypowiedź stanowiła „podłe pogwałcenie ducha tolerancji”.

Jednym słowem, Trybunał stwierdził, że nie można obrażać islamskiego proroka i autora świętej księgi muzułmanów (nawet jeśli wypowiedź ma jasne podstawy w faktach historycznych), ale można bezkarnie znieważać proroków i autorów księgi świętej dla chrześcijan i żydów (nawet jeśli wypowiedź nie ma żadnych podstaw, „nie opierała się na poważnych źródłach" i „była celowo frywolna i barwna, ze względu na chęć wzbudzenia zainteresowania”).

Zmiana wyroku jest możliwa

Na szczęście możemy jeszcze podjąć próbę zmiany tego orzeczenia. Choć media przemilczają ten fakt, wyrok ETPC ws. Dody nie jest ostateczny. Polski rząd nadal może się od niego odwołać, przekazując sprawę do Wielkiej Izby Europejskiego Trybunału Praw Człowieka. Dlatego uruchomiliśmy petycję w tej sprawie i pracujemy nad wzorem odwołania, które przekażemy Ministrowi Spraw Zagranicznych. W przeszłości odwołanie do Wielkiej Izby ocaliło już prawo mieszkańców Europy do zawieszania krzyży w szkołach, które początkowo podważył wyrok Trybunału we włoskiej sprawie Lautsi. Jest zatem o co walczyć.

Jeśli dojdzie do ponownego rozpoznania sprawy przez powiększony skład Trybunału, wykorzystamy nasze doświadczenie w wielu sprawach przed ETPC i przedstawimy międzynarodowym sędziom opinię przyjaciela sądu („amcus curiae”). Trybunał powinien – w ślad za wcześniejszymi wyrokami – potwierdzić, że wolność słowa nie oznacza wolności do obrażania osób wierzących i ich największych świętości, a ochrona wierzących to także ochrona pokoju religijnego w Europie.

Wierzę w to, że dzięki naszemu zaangażowaniu, uda się odwrócić ten skandaliczny wyrok. Już wiele razy Trybunał w Strasburgu przychylał się do naszych argumentów, cytując stanowiska Ordo Iuris w swoich orzeczeniach. Oby tak było i tym razem.

Potrzebna skuteczniejsza ochrona uczuć religijnych

Angażujemy się także w prace nad nowelizacją kodeksu karnego, która ma usprawnić ochronę osób wierzących oraz miejsc i przedmiotów kultu religijnego. Komitet inicjatywy obywatelskiej odbył już z nami spotkanie oraz otrzymał szczegółowe sugestie usprawnienia projektu w toku prac sejmowych.

Do czasu skutecznej zmiany przepisów nasza praca skupia się na licznych postępowaniach wytoczonych sprawcom szczególnie wulgarnych zniewag wymierzonych wizerunkom Najświętszej Maryi Panny, Pana Jezusa czy przypadkom zakłócania Mszy świętych lub innych religijnych uroczystości. Reprezentujemy także konkretne ofiary przemocy motywowanej nienawiścią do chrześcijan.

Walka o sprawiedliwy, chociażby symboliczny, wyrok dla Dody to walka o skuteczne gwarancje konstytucyjnej zasady wolności religijnej i wolności kultu. W 2015 roku Trybunał Konstytucyjny potwierdził w sprawie Dody, że Konstytucja RP gwarantuje ochronę uczuć religijnych i pozwala na skazanie za ich zniewagę. Wyrok ETPC jest zatem uderzeniem w polską konstytucję i prawo do suwerennego określania przez Polskę zasad prawnej ochrony wolności obywatelskich.

Teraz ważna jest nasza reakcja. Jeśli pozostaniemy bierni, wyrok ETPC może stać się zachętą dla fali bezkarnych ataków na wszystko, co dla nas święte, a nasza wolność wyznania stanie się fikcją.

Adw. Jerzy Kwaśniewski – prezes Ordo Iuris

Trwa prowadzona przez Komitet Inicjatywy Ustawodawczej „W obronie chrześcijan” zbiórka podpisów pod projektem ustawy nowelizującej Kodeks karny. Projekt zakłada m.in. zmianę w art. 195 Kodeksu karnego, który penalizuje złośliwe przeszkadzanie publicznemu wykonywaniu aktów religijnych. W ocenie Instytutu Ordo Iuris, problem podnoszony przez projektodawców faktycznie istnieje. Liczne sprawy, w których Instytut reprezentował pokrzywdzonych, kończyły się umorzeniem z powodu braku stwierdzenia złośliwego charakteru działania sprawcy. Wprowadzenie proponowanych zmian wiązałoby się ze zmianą linii orzeczniczej sądów. Musiałyby one, w obliczu działań nakierowanych na zakłócanie, wyszydzanie czy okazywanie otwartej wrogości wobec publicznego wykonywania aktów religijnych, przeprowadzić obiektywny osąd dokonanego naruszenia oraz skazać sprawcę w zależności od stwierdzenia winy umyślnej sprawcy, a nie znamienia złośliwości działania.

Obywatelska inicjatywa ustawodawcza – założenia projektu

24 czerwca Solidarna Polska ogłosiła na konferencji prasowej utworzenie Komitetu Inicjatywy Ustawodawczej „W obronie chrześcijan”. Celem Komitetu jest wniesienie do laski marszałkowskiej projektu ustawy zmieniającej Kodeks karny. Projekt aktu prawnego, oprócz wprowadzenia art. 27a k.k. (wyłączenie odpowiedzialności karnej dla osób korzystających z wolności słowa i wolności przekonań), art. 196 k.k. (obraza uczuć religijnych), zakłada modyfikację ustawy karnej w art. 195, który usprawniałby praktykę stosowania przepisu penalizującego przeszkadzanie publicznemu wykonywaniu aktów religijnych kościoła lub innego związku wyznaniowego o uregulowanej sytuacji prawnej.

Postulat wprowadzenia powyższej regulacji projektodawca uzasadnia koniecznością zapewnienia ochrony wolności wykonywania aktów religijnych. Narastające na sile negatywne zjawiska społeczno-kulturowe, przejawiające się m. in. w publicznych i niejednokrotnie bardzo wulgarnych atakach na osoby wierzące i sprawujące kult religijny, profanowaniu świątyń i przedmiotów kultu religijnego, związane są również z deficytem prawnokarnej ochrony w zakresie wolności sumienia i religii, co prowadzi do wniosku, że przysługujące w tym zakresie konstytucyjne gwarancje, nie są przez państwo dostatecznie realizowane.

Skuteczniejsza ochrona prawnokarna osób pokrzywdzonych

Projekt zakłada konieczność usunięcia „złośliwego” znamienia charakteru działania sprawcy, które ogranicza karalność do działania sprawcy z zamiarem bezpośrednim kierunkowym. Znamię „złośliwości” we współczesnych stosunkach społecznych straciło swój pierwotny charakter, gdyż poziom polaryzacji społeczeństwa jest niewątpliwie dużo wyższy niż jeszcze 10-20 lat temu, czego efektem jest m.in. większa skala nienawiści wobec osób odbywających praktyki religijne. Sprawcy naruszeń coraz częściej dopuszczają się ich ze względu na wrogość jawnie okazywaną wobec osób wierzących lub deklarują określoną przynależność ideologiczną, której wartości, w ich przekonaniu, mogą uzasadniać naruszanie przez nich prawa innych osób do wyznawania i uzewnętrzniania religii. Na gruncie dotychczasowego orzecznictwa, takie zachowania nie są traktowane jako „złośliwe”.

Z praktyki procesowej Instytutu Ordo Iuris wynika, że nawet w przypadkach ewidentnego przejawiania wrogości wobec osób wierzących i obiektywnego bezspornego naruszenia normy z art. 195 k.k., sprawy były bądź umarzane bądź kwalifikowane jako wykroczenie z art. 51 Kodeksu wykroczeń (zakłócenie porządku publicznego). W świetle gwarancji wyznaczonych przez ustrojodawcę (art. 25 ust. 2 i art. 53 ust. 2 Konstytucji RP), publiczne sprawowanie aktów religijnych stanowi samoistny przedmiot ochrony, a motywacja i przekonania wewnętrzne sprawcy nie powinny mieć znaczenia dla samego bytu przestępstwa, lecz dla właściwego wymiaru kary.

Ocena proponowanych zmian

Kierunek oraz zakres proponowanych zmian należy niewątpliwie ocenić pozytywnie. Zapewnienie, wspomnianych wyżej, gwarantowanych wolności konstytucyjnych wymaga zapewnienia szerszej ochrony prawnokarnej. Kreacja efektywnej ochrony prawnokarnej przed naruszeniami wolności sumienia lub wyznania wymaga szerszego ukształtowania strony podmiotowej czynów zabronionych z art. 195 k.k., ponieważ sprawcy działają również w wyniku innych niż złośliwość motywacji. W obecnym stanie prawnym, nawet pomimo nagannego charakteru odmiennych motywacji sprawcy nie ponoszą odpowiedzialności karnej. Bezapelacyjnie ten fakt stoi w sprzeczności z przysługującemu każdemu człowiekowi w Polsce konstytucyjnemu prawu do nieskrępowanego uzewnętrzniania własnych przekonań religijnych.

W ocenie Instytutu należy zatem objąć karalnością każde umyślne działanie sprawcy w zakresie tej normy prawnej, co niniejszy projekt zakłada. Ponadto, analizując postulowane brzmienie art. 195 k.k. pod kątem zasad poprawnej legislacji spełnia zasady przejrzystości, precyzyjności oraz czytelności. W związku z czym, w ocenie prawników Instytutu, przedstawiona propozycja nowelizacji art. 195 k.k. jest pożądana z powodu wartości merytorycznych oraz poprawnej konstrukcji przepisu pod kątem legislacyjnym.

Paweł Tempczyk - analityk Centrum Analiz Legislacyjnych Ordo Iuris