Genderowa umowa przyjęta przez Radę UE. Polska w obronie prawa do życia i przeciwko dekonstrukcji tradycyjnych norm

Adobe Stock

· Rada Unii Europejskiej podjęła decyzję w sprawie podpisania i tymczasowego stosowania Umowy o partnerstwie między Unią Europejską a Organizacją Państw Afryki, Karaibów i Pacyfiku. W ciągu najbliższych miesięcy należy spodziewać się podpisania samej Umowy przez UE.

· Umowa, znana jako Układ Post-Kotonu (Post Cotonou Agreement), jest traktatem ramowym, regulującym stosunki gospodarcze, handlowe i polityczne pomiędzy Unią Europejską a Organizacją Państw Afryki, Karaibów i Pacyfiku - OACPS.

· Porozumienie regulujące przede wszystkim kwestie związane z gospodarką czy walką z ubóstwem, zawiera także zobowiązanie do wdrażania w porządkach prawnych perspektywy gender, dekonstrukcji tradycyjnych norm społecznych i promowania koncepcji tzw. praw seksualnych i reprodukcyjnych.

· W dodatku akt wprowadza pewne mechanizmy, na mocy których Rada Ministrów UE-OACPS będzie uprawniona do podejmowania w imieniu stron wiążących je decyzji.

· Układ Post-Kotonu ma duże znaczenie, jako że obejmuje ponad 20 procent światowej populacji, w tym wszystkie państwa UE oraz 79 państw członkowskich zrzeszonych w OACPS.

· W przedłożonym stanowisku delegacja Polski podkreśliła m.in., że sprzeciwia się wywodzeniu z „praw reprodukcyjnych” tzw. prawa do aborcji.

Umowa o partnerstwie między Unią Europejską (UE) a Organizacją Państw Afryki, Karaibów i Pacyfiku (OACPS), to traktat regulujący przede wszystkim stosunki gospodarcze i handlowe, pomiędzy tymi organizacjami. Nazywana jest również Układem Post-Kotonu, jako że ma zastąpić wcześniejszą umowę międzynarodową, przyjętą w 2000 roku na 20 lat i podpisaną afrykańskim mieście Kotonu, największym ośrodku oraz siedzibie rządu Beninu.

Pracę nad nową wersją umowy rozpoczęły się w 2016, kiedy to Komisja Europejska i Wysoki Przedstawiciel Unii do Spraw Zagranicznych i Polityki Bezpieczeństwa przyjęli wspólny komunikat na temat partnerstwa, a formalne negocjacje rozpoczęto we wrześniu 2018 roku. Omawiana Umowa to bardzo ważny element międzynarodowego ładu, co wynika przede wszystkim z faktu, iż będzie ona obowiązywała wszystkie państwa członkowskie UE oraz 79 państw członkowskich zrzeszonych w OACPS. Dzięki temu będzie obejmowała ponad 20% światowej ludności.

Rada Unii Europejskiej zgodziła się na podpisanie i tymczasowe stosowanie Umowy. Ma ona obowiązywać przez następne 20 lat, regulując wiele ważnych spraw z różnych dziedzin takich, jak zrównoważony rozwój czy pokój i bezpieczeństwo.

Porozumienie ustanawia ona nowe zasady współpracy i obejmuje następujące obszary priorytetowe:

• prawa człowieka, demokracja i zarządzanie;
• pokój i bezpieczeństwo;
• rozwój społeczny;
• zrównoważony wzrost gospodarczy i rozwój, sprzyjające włączeniu społecznemu;
• zrównoważoność środowiskowa i zmiana klimatu;
• migracja i mobilność.

Układ Post-Kotonu budzi jednak kontrowersje, jako że oprócz unormowań odnoszących się do spraw związanych ze stosunkami gospodarczo-handlowymi, zawarto w nim wiele postanowień o charakterze ideologicznym, głęboko ingerującym w sferę kulturową, prawną i zdrowotną stron. W samym tekście Układu termin gender pojawia się aż 60 razy w wielu różnych konfiguracjach, chociażby takich jak równość genderowa (gender equality), perspektywa genderowa (gender perspective) czy przemoc oparta na gender (gender-based violence).

Zgodnie z art. 1 pkt. 3 lit. a, zawartym w części ogólnej umowy, jednym z jej celów jest „propagowanie, ochrona i przestrzeganie praw człowieka, zasad demokracji, praworządności i dobrego rządu, ze szczególnym uwzględnieniem równości płci w kontekście genderowym” (gender equality).

Z kolei w art. 2 pkt. 5, określającym „zasady”, czyli najważniejsze normy odnoszące się do wdrażania omawianej umowy, znajduje się unormowanie, zgodnie z którym strony zobligowane są do systematycznego promowania „perspektywy genderowej” (gender perspective) i zapewnienia, by „równość genderowa” (gender equality) była wdrażana na wszystkich szczeblach prowadzonej przez państwa-strony polityki.

W art. 10, w całości poświęconemu „równości genderowej” (gender equality), znajduje się wiele ideologicznych postanowień, w tym m.in. zobowiązanie stron do osiągnięcia równości genderowej (gender equality, art. 10 pkt. 1) czy do zwalczania „przemocy opartej na gender (gender-based violence) i „głęboko zakorzenionych uprzedzeń ze względu na płeć” (deeply rooted gender bias, art. 10 pkt. 4).

Poza tematyką genderową, Umowa zawiera inne niepokojące postanowienia, odnoszące się do tzw. „zdrowia oraz praw reprodukcyjnych i seksualnych” (SRHR, sexual and reproductive health and rights). W art. 29 pkt. 5 zawarto bowiem zobowiązanie państw-stron do wspierania powszechnego dostępu do usług w zakresie tzw. zdrowia seksualnego i reprodukcyjnego, włączając w to pełny dostęp do usług planowania rodziny, prowadzenia kampanii edukacyjnych i informacyjnych z zakresu zdrowia reprodukcyjnego i seksualnego, a także do wdrożenia koncepcji zdrowia reprodukcyjnego i seksualnego do strategii i programów realizowanych na poziomie państw narodowych. Podobne sformułowanie można znaleźć w art. 36 pkt. 2, gdzie państwa-strony zobowiązują się działać na rzecz zdrowia oraz praw reprodukcyjnych i seksualnych w kontekście postanowień Deklaracji Pekińskiej i Platformy Działania oraz Międzynarodowej Konferencji nt. Ludności i Rozwoju z 1994 jak również dokumentów końcowych z ich konferencji rewizyjnych. W tym kontekście warto zaznaczyć, iż niektóre środowiska starają się wprowadzić w zakres tego pojęcia tzw. prawo do aborcji na żądanie. Poza tym, na mocy art. 88 pkt. 5, Rada Ministrów UE-OACPS będzie uprawniona do podejmowania decyzji w imieniu państw-stron, które co do zasady będą w stosunku do nich wiążące.

Polska w swoim stanowisku zwróciła uwagę, iż Umowa Post-Kotonu jest niezgodna z Traktatem o Unii Europejskiej, Traktatem o Funkcjonowaniu Unii Europejskiej oraz Kartą Praw Podstawowych Unii Europejskiej, w zakresie, w jakim zastępuję ona traktatową zasadę „równości kobiet i mężczyzn” (equality between women and men) poprzez nowe i pozatraktatowe sformułowanie „równość genderowa” (gender equality). Zgodnie z przyjętym stanowiskiem, tam, gdzie Umowa stanowi o „równości genderowej”, Polska będzie interpretowała omawianą zasadę jako zasadę „równości kobiet i mężczyzn”, w zgodzie z art. 2 i art. 3 Traktatu o Unii Europejskiej, oraz art. 23 Karty Praw Podstawowych Unii Europejskiej. W dodatku Polska interpretuje termin „gender” zamieszczony w tej Umowie i niewystępujący w żadnym z powyższych traktatów jako pojęcie „płeć” (sex), oznaczające płeć biologiczną, w zgodzie z art. 10, art. 19 ust. 1 i art. 157 ust. 2 i 4 Traktatu o Funkcjonowaniu Unii Europejskiej.

Przedstawiciele Rzeczpospolitej Polski zaznaczyli również, iż prawa reprodukcyjne i inne podobne do nich, Polska rozumie wyłącznie jako działania, które mają na celu bezpośrednie wspieranie i ratowanie zdrowia i życia ludzkiego. W związku z tym, Polska sprzeciwia się wywodzeniu z nich aborcji i stosowania antykoncepcji jako form promocji zdrowia, planowania rodziny czy gwarantowania praw człowieka. Aborcja nie jest bowiem prawem człowieka, ale formą pozbawienia prawa do życia. W odniesieniu do tak zwanej "edukacji seksualnej", Polska rozumie ją jako edukację dostosowaną do wieku i treści, zgodnie z odpowiednim polskim prawem i opartymi na nim programami nauczania.

„Na szczególną pochwałę zasługuję stanowisko zajęte przez przedstawicieli Polski, którzy zwrócili uwagę na potrzebę stosowania jasnej terminologii oraz podkreślili znaczenie najważniejszego z praw człowieka, mianowicie prawa do życia, które stoi w oczywistej sprzeczności z obecnie forsowanym tzw. prawem do aborcji” – podkreślił Patryk Ignaszczak z Centrum Prawa Międzynarodowego Ordo Iuris.