Wspólnie przeciwko procederowi surogacji. Ordo Iuris na międzynarodowej konferencji w Rzymie

Adobe Stock

· W Rzymie miała miejsce międzynarodowa konferencja poświęcona zagadnieniu surogacji.

· Wydarzenie było zorganizowane przez inicjatorów Deklaracji z Casablanki, czyli międzynarodowego dokumentu, w którym wzywa się do wprowadzenia światowego zakazu tzw. macierzyństwa zastępczego.

· W konferencji wzięli udział prawnicy, politycy i działacze społeczni zajmujący się zwalczaniem procederu surogacji.

· Podczas wydarzenia poruszono m.in. tematykę problemów psychicznych, z którymi zmagają się osoby urodzone w wyniku surogacji, oraz tematykę wykorzystania macierzyństwa zastępczego przez przestępców seksualnych. 

· W konferencji wzięli udział przedstawiciele Instytutu Ordo Iuris.

Deklaracja z Casablanki (Declaration of Casablanca) to międzynarodowy dokument, podpisany w 2023 roku przez 100 ekspertów z ponad 75 krajów, w którym wzywa się do powszechnego zniesienia surogacji. Macierzyństwo zastępcze, zwane również surogacją, to umowa, w ramach której kobieta zobowiązuje się do zajścia w ciążę w drodze zapłodnienia in vitro, urodzenia dziecka oraz przeniesienia praw rodzicielskich na rzecz „klienta”. Taki proceder budzi liczne wątpliwości natury etycznej i prawnej, czego wyrazem są chociażby rezolucje Parlamentu Europejskiego, wystosowane kolejno w 2011 i 2015 roku, potępiające to zjawisko jako podważające godność kobiety i jej dziecka.

Problematyka związana z surogacją, jak i sama Deklaracja z Casablanki były tematem międzynarodowej konferencji, zorganizowanej na Uniwersytecie LUMSA w Rzymie w dniach 5-6 kwietnia. Wydarzenie zgromadziło kilkudziesięciu ekspertów, polityków i przedstawicieli społeczeństwa obywatelskiego, pochodzących z różnych państw Europy, Afryki i obu Ameryk. W konferencji uczestniczyła także delegacja Instytutu Ordo Iuris. Co istotne, w wydarzeniu wzięły również udział przedstawicielki ruchów feministycznych, których znaczna część sprzeciwia się surogacji, traktując to zjawisko jako uderzające w podmiotowość i godność kobiety oraz dzieci urodzonych w wyniku macierzyństwa zastępczego.

Podczas konferencji głos zabrała Olivia Maurel, która urodziła się jako „dziecko na zamówienie”. Amerykańsko-francuska feministka, aktywna w obszarze działań na rzecz zniesienia surogacji, opowiedziała o licznych problemach, w tym o osobistych negatywnych doświadczeniach, które często towarzyszą osobom urodzonym w wyniku surogacji. Wśród nich Maurel wymieniła m.in. problemy natury psychicznej, „traumę związaną z opuszczeniem” przez biologiczną matkę, liczne uzależnienia, próby samobójcze czy lęk przed rozstaniem z rodzicami. „Nie istnieje prawo do posiadania dziecka (…) ale za to dzieci posiadają liczne prawa i możemy powiedzieć, że macierzyństwo zastępcze narusza wiele z tych praw” – stwierdziła wyraźnie Maurel. Jednocześnie podkreśliła, iż surogacja zasadniczo różni się od adopcji, przede wszystkim tym, iż w przypadku tej pierwszej specjalnie „tworzy się dziecko”, w celu oddzielenia go od biologicznej matki, tak, by inne osoby mogły je wychować jako własne.

Ksiądz Mirosław Wachowski, podsekretarz w Sekretariacie Stanu Stolicy Apostolskiej, wyraźnie podkreślił negatywny charakter zjawiska surogacji, stwierdzając, iż redukuje ona ludzką prokreację do „indywidualnej woli” i „pragnienia”, w którym dominują potężni i bogaci. „Rodzice znajdują się w roli dostarczycieli materiału genetycznego, podczas gdy embrion jawi się coraz bardziej jako przedmiot: coś do wyprodukowania – nie ktoś, ale coś” – zaznaczył duchowny. Szczególnie istotne było wezwanie wystosowane przez watykańskiego dyplomatę, który zaapelował, by walka z macierzyństwem zastępczym nie ograniczała się tylko do sfery Kościoła katolickiego czy poszczególnych grup wyznaniowych, lecz by przekraczała tradycyjne granice religijne i polityczne. „Nie powinniśmy zamykać się wśród tych, którzy myślą dokładnie tak samo (…) powinniśmy raczej otworzyć się na pragmatyczne sojusze, aby zrealizować wspólny cel” – zaznaczył.

Birgit Kelle, niemiecka autorka książki poświęconej surogacji, zwróciła uwagę, iż macierzyństwo zastępcze często jest wykorzystywane przez przestępców seksualnych. W trakcie debaty znaczenie tego samego problemu podkreślił Jan Gregor, przedstawiciel czeskiej konserwatywnej organizacji Aliance pro Rodinu. Przytoczył on przykład sprzed kilku lat, kiedy to w Pradze wybuchł skandal związany z udokumentowanymi przypadkami dotyczącymi sprzedaży dzieci w związku z macierzyństwem zastępczym. Władze zidentyfikowały wówczas 30 przypadków, w których klinika w Charkowie na Ukrainie oferowała samotnym osobom z całego świata macierzyństwo zastępcze. Matki zastępcze latały następnie do czeskich szpitali, by rodzić. W praskich urzędach stanu cywilnego dzieci były potem „przekazywane” nowemu rodzicowi, zwykle mężczyźnie.

Prof. Piotr Mostowik, specjalista z zakresu prawa prywatnego międzynarodowego (UJ) w swoim wystąpieniu zwrócił uwagę na genezę problemu surogacji, tematykę dotyczącą zakazu macierzyństwa zastępczego jak i stosowanej w tym obszarze terminologii. Naukowiec wskazał także różne uwarunkowania prawne związane z tymi kontrowersyjnymi praktykami.

- Konferencja w Rzymie jest wydarzeniem wartym odnotowania, gdyż pokazuję wolę różnych, często odległych ideowo środowisk, dążących do zakazania haniebnego procederu tzw. macierzyństwa zastępczego, znanego powszechnie jako surogacja. Wszystkie te środowiska łączy jeden szczytny cel, jakim bez wątpienia jest ochrona podmiotowości kobiet i ich dzieci, co w przedmiotowej materii może być osiągnięte poprzez powszechny zakaz surogacji. Dlatego też konferencję w Rzymie należy potraktować jako wydarzenie pozytywne, przypominające, jak ważna jest godność osoby ludzkiej, w tym zwłaszcza najsłabszych, bo to takiej grupy bez wątpienia zaliczyć możemy dzieci. Nie bez znaczenia są też ostatnie apele płynące z Watykanu, z ust samego Papieża Franciszka, który w styczniu wezwał do całkowitego zakazu surogacji – zauważył Patryk Ignaszczak, ekspert Centrum Prawa Międzynarodowego Ordo Iuris.