Wniosek o wystąpienie na podstawie art. 70 Prawa o prokuraturze do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Opolu o stwierdzenie nieważności § 2 i 3 uchwały nr 172/XXIII/2020 Rady Miejskiej w Praszce z dnia 17 grudnia 2020 r.

Działając w imieniu Fundacji Instytut na rzecz Kultury Prawnej Ordo Iuris, w trosce o zachowanie praworządności, zwracamy się do Prokuratury Rejonowej w Oleśnie z wnioskiem o wystąpienie do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Opolu o stwierdzenie nieważności § 2 i 3 uchwały nr 172/XXIII/2020 Rady Miejskiej w Praszce z dnia 17 grudnia 2020 r. w sprawie wyboru metody ustalenia opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi, stawki tej opłaty oraz stawki za pojemnik określonej wielkości (Dz. Urz. Woj. Opol.  2020 r., poz. 3609).

Polski ustawodawca, rozstrzygając o rozgraniczeniu uprawnień i obowiązków związanych z gospodarką odpadami zasadniczą ich część przypisał samorządowi terytorialnemu. Jednocześnie, z uwagi na istotne zróżnicowanie zasobów oraz innych uwarunkowań lokalnych (począwszy od niewielkich gmin wiejskich aż do miast na prawach powiatu) ustawodawca pozostawił jednostkom samorządu terytorialnego swobodę kształtowania niektórych elementów miejscowej gospodarki odpadowej, w tym w odniesieniu do opłaty za gospodarowanie odpadami. Okoliczność ta nie budzi wątpliwości. Nie stanowi też kwestii dyskusyjnej trafność sformułowania stosownych upoważnień. Samorząd terytorialny posiada bowiem najpełniejszą wiedzę co do uwarunkowań lokalnych. Odpowiada to również konstytucyjnej zasadzie pomocniczości (subsydiarności).

Szczegółową delegację jednostki samorządu terytorialnego do prowadzenia gospodarki odpadami określa art. 6c ust. 1 ustawy z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (Dz. U. z 2020 r. poz. 1439; dalej jako: u.c.p.g.), zgodnie z którym gminy są obowiązane do zorganizowania odbierania odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości, na których zamieszkują mieszkańcy. Wskazana ustawa określa ramy działania upoważnionego organu samorządu terytorialnego. W uchwale będącej przedmiotem niniejszego wniosku Rada Miejska w Praszce przekroczyła jednak przyznaną jej kompetencję.

Pierwszy aspekt uchwały będącej przedmiotem niniejszego wniosku stanowi zastosowanie proporcjonalności w kontekście §1 niniejszej uchwały wraz z art. 6j ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach. Przepis uchwały Rady Gminy Praszka jest zgodny z przepisem prawa powszechnie obowiązującego wspomnianej wyżej ustawy, gdyż organizując gospodarkę odpadów komunalnych cena wywozu odpadów uzależniona jest od liczby mieszkańców danej nieruchomości, co z kolei stanowi §2 uchwały Rady Gminy Praszka z 17 grudnia 2020 roku. Przepis ten stanowi, że Rada Miejska ustala miesięczną stawkę opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi, jeżeli odpady są zbierane i odbierane w sposób selektywny z nieruchomości stanowiącej budynek jednorodzinny lub lokal mieszkalny w wysokości 32,00 zł od każdej osoby zamieszkującej nieruchomość. Wątpliwości budzi przy tym fakt, że wysokość opłaty za gospodarowanie odpadami nie jest proporcjonalna do ilości odpadów gromadzonych w gospodarstwie domowym oraz powierzchni tego gospodarstwa, co wynika z art. 6k ust 3 u.c.p.g. Oznacza to, że rodzina wielodzietna płacąc wyższą opłatę aniżeli rodzina dwuosobowa bez względu na liczbę mieszkańców zamieszkujących gospodarstwo domowe, dysponuje taką samą normą, określoną przez władze samorządowe w zakresie  magazynowania i przechowywania odpadów, które to później zostaną odbierane z gospodarstw domowych.

Jest to rozwiązanie niesprawiedliwe i krzywdzące, gdyż osoby w rodzinach wielodzietnych produkują odpowiednio więcej odpadów, będąc zobligowanymi do pomieszczenia odpadów w pojemnikach o pojemności 120 litrów, tak samo jak rodziny dwuosobowe. Proporcjonalność wysokości opłaty od osoby nie jest adekwatna do powierzchni gospodarstwa, z którego są odbierane odpady. Rozpatrując sprawę w tym kontekście, rodzina wychowująca dzieci powinna więc dysponować możliwością magazynowania większej ilości odpadów, stosownie do powierzchni nieruchomości, z których odpady są obierane. Można zatem stwierdzić, że działanie organu uchwałodawczego może być interpretowane jako naruszenie art. 6k ust. 2 ustawy z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (Dz. U. z 2020 r. poz. 1439; dalej jako: u.c.p.g.), a to poprzez nieuwzględnienie ilości wytwarzanych w gminie odpadów oraz nieregularności ilości wytwarzanych odpadów przez niektóre kategorie mieszkańców gminy.

Innym alternatywnym i, jak wydaje się, adekwatnym do obowiązujących regulacji prawnych rozwiązaniem jest obniżenie wysokości opłaty za gospodarowanie odpadami proporcjonalnie do powierzchni, z których są one zbierane, a co za tym idzie do ilości magazynowanych odpadów w gospodarstwach domowych. Ilość odpadów niejednokrotnie odpowiada bowiem powierzchni, z której one są zbierane. Takie rozwiązanie byłoby o wiele bardziej sprawiedliwe dla rodzin wielodzietnych, a co za tym idzie czyniłoby zadość postanowieniom ustawy z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach. Ponownego wyliczenia przez organ samorządu terytorialnego wymaga przy tym wysokość opłaty, tak aby odzwierciedlała ona poziom rzeczywistej produkcji odpadów w ramach poszczególnych gospodarstw domowych.

Drugie istotne zagadnienie stanowi kwestia bioodpadów, czyli odpadów biodegradowalnych. Rada Gminy Praszka nie uwzględniła tej kategorii odpadów, nie uzależniając wysokości opłaty od specyfiki funkcjonowania danego gospodarstwa domowego, lecz niejako „zmusiła” wszystkich mieszkańców do ponoszenia kosztów za wywóz bioodpadów, co jest widoczne  w §1 ust. 1 pkt 12 uchwały nr 171/XXIII/2020 Rady Gminy Praszka w sprawie szczegółowego sposobu i zakresu świadczenia usług w zakresie odbierania odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości i zagospodarowania tych odpadów z dnia 17 grudnia 2020 r. Przepis ten wśród rodzajów odpadów za które mieszkańcy ponoszą opłatę wylicza bioodpady. Jest to niesprawiedliwe ze względu, gdyż w przeważającej części gminę stanowią tereny wiejskie, na których ma miejsce uprawa rolna oraz hodowla zwierząt, a co za tym idzie wyłącza to konieczność magazynowania bioodpadów, gdyż są one niejako „zużywane” w ramach prowadzonych gospodarstw rolnych.

Tym samym organ powinien uwzględnić okoliczność zmniejszenia ilości odpadów oddawanych do systemu o część zagospodarowaną samodzielnie przez mieszkańców gminy. Najprostszą metodę stanowi obniżenie opłaty dla osób utrzymujących kompostownik przydomowy. Nie wzięcie pod uwagę faktu, że istotna część mieszkańców nie produkuje określonej kategorii odpadów (względnie nie obciąża systemu, samodzielnie je zagospodarowując) sprawia, że wysokość opłaty jest nieproporcjonalna do poziomu obciążenia finansowego poszczególnych grup mieszkańców, w szczególności dużych rodzin oraz osób samotnych, na których los wnioskodawca jest szczególnie wrażliwy.

Na zakończenie nie może ujść uwadze, że negatywna ocena przestrzegania przepisów ustawy o utrzymaniu porządku i czystości w gminach przez organ prawodawczy Gminy Praszka jest widoczna przede wszystkim na tle norm prawa konstytucyjnego. Stanowią zaś one niejako wyznacznik standardu praworządności dla wszystkich innych praw stanowionych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Artykuł 32 Konstytucji stanowi, że wszyscy są wobec prawa równi, wszyscy mają prawo do równego traktowania przez władze publiczne oraz że nikt nie może być dyskryminowany w życiu politycznym, społecznym lub gospodarczym z jakiejkolwiek przyczyny. Rozwiązania normatywne przyjęte w gminie Praszka nie czynią zadość konstytucyjnemu standardowi, narażając mieszkańców gminy na dyskryminację w życiu społecznym.

Stosownie do art. 70 ustawy z dnia 28 stycznia 2016 r. – Prawo o prokuraturze (Dz. U. z 2021 r. poz. 66) jeżeli uchwała organu samorządu terytorialnego jest niezgodna z prawem, prokurator obligatoryjnie zwraca się do organu, który uchwałę taką podjął, o jej uchylenie lub zmianę. Przepis ten przewiduje również możliwość wystąpienia o stwierdzenie nieważności takiej uchwały do właściwego wojewódzkiego sądu administracyjnego. Biorąc pod uwagę podniesioną argumentację, jak również brak adekwatnej reakcji ze strony organu nadzorczego koniecznym wydaje się poddanie przedmiotowych rozwiązań ocenie sądu administracyjnego, o co wnosimy jak w petitum.