Czwórka dzieci wraca pod opiekę rodziców

Adobe Firefly

· Sąd Rejonowy w Grójcu postanowił o powrocie czworga dzieci do rodzinnego domu.

· Od ponad roku małoletni byli umieszczeni najpierw w domu pomocy społecznej, a następnie w placówce socjalizacyjnej.

· W trakcie nieobecności dzieci w domu, rodzice regularnie je odwiedzali, współpracowali z odpowiednimi instytucjami i poprawili swoje warunki bytowe.

· Pomocy prawnej rodzinie udzielił Instytut Ordo Iuris.

Po zgłoszeniu rodziców do Instytutu w marcu 2023 r. i zapoznaniu się z aktami sprawy, prawnicy Ordo Iuris postanowili o przyjęciu jej do prowadzenia. Pomimo istnienia szeregu problemów wychowawczych i trudności w wypełnianiu zadań przez rodziców, wynikających m.in. z opóźnień w rozwoju małoletnich, prawnicy z Centrum Interwencji Procesowej Ordo Iuris uznali, że umieszczenie dzieci w pieczy zastępczej, na czas trwającego postępowania, jeszcze przed pierwszą rozprawą, stanowi zbyt daleką ingerencję w prawo rodziców do wychowania dzieci. W ocenie Instytutu, rodzina potrzebowała realnego wsparcia systemu socjalnego, np. w osobie asystenta rodziny, a nie odebrania małoletnich.

Jednym z zarzutów wobec rodziców był brak współpracy z poprzednimi placówkami edukacyjnymi. Odmiennie jednak w toku procesu wypowiadali się na jej temat wychowawcy i nauczyciele z nowych szkół i ośrodków.

Rodzice, chcąc zachować silne więzi ze swoimi dziećmi, odwiedzali je w każdym możliwym terminie, także pomimo poważnych trudności wynikających z braku własnego środka transportu oraz odległości pomiędzy placówkami a rodzinnym domem. Powodowało to po ich stronie dodatkowe koszty. Nie powstrzymało to jednak rodziców przed regularnymi wizytami w placówce w każdym możliwym czasie wolnym.

W toku procesu, gdzie pierwsza rozprawa odbyła się po roku od dnia wydania postanowienia o zabezpieczeniu, prawnicy z Instytutu Ordo Iuris przedłożyli liczne wnioski dowodowe, potwierdzające poprawę warunków funkcjonowania, w tym rozpoczęcie terapii przez ojca małoletnich oraz wspólną terapię rodzinną (do której miały być dołączone dzieci po powrocie do domu). Wskazywano na pozytywne zmiany w domu, dobre opinie z placówek edukacyjnych, czy podjęcie (na samodzielny wniosek rodziców) współpracy z asystentem rodziny. Pomimo braku obecności dzieci w domu, rodzice zabiegali o ich zdrowie, kontaktując się z lekarzami. Ustalili także plan współpracy z asystent rodziny oraz porozumieli się z placówkami, do których mają uczęszczać dzieci, gdy wrócą pod ich opiekę. Ojciec małoletnich przedstawił także pozytywne opinie z miejsca pracy. Oprócz tego rodzice otrzymywali wsparcie od najbliższej rodziny (w tym dorosłych dzieci), co zostało wykazane poprzez zeznania świadków.

Pomimo wielokrotnych wniosków rodziców o możliwość urlopowania dzieci, sąd w Grójcu konsekwentnie odmawiał rodzinie możliwości spędzenie wspólnie czasu w domu.  Pierwszy raz wyraził na to zgodę dopiero na minione Święta Bożego Narodzenia, czyli po półtora roku od rozdzielenia rodziny.

Dzieci przy każdej wizycie okazały ogromną tęsknotę i przywiązanie do rodziców oraz wyrażały chęć najszybszego powrotu pod ich opiekę. Dwa urlopowania małoletnich (jedno we wspomniany w okresie Świąt Bożego Narodzenia, drugie w okresie ferii zimowych) przebiegły prawidłowo i przy pełnej współpracy z placówkami.

Niedługo później, podczas rozprawy pod koniec stycznia 2024 r., sąd wydał postanowienie kończące sprawę. Wskazał na brak podstaw do umieszczanie małoletnich w placówce opiekuńczej z uwagi na poprawę sytuacji rodzinnej oraz wyrażoną chęć współpracy z systemem socjalnym. Sąd stwierdził, że istnieją powody do objęcia sposobu wykonywania władzy rodzicielskiej przez nadzór kuratora oraz współpracę z asystentem rodziny (o co wnosili uczestnicy).

Pomimo stwierdzenia braku podstaw do dalszego przebywania małoletnich w placówce oraz uprzedniego wniosku pełnomocników o zmianę zabezpieczenia, sąd w postanowieniu kończącym sprawę nie zdecydował się na zmianę postanowienia o zabezpieczeniu. Spowodowało to, że dzieci przez kolejny miesiąc przebywały w rozłące z rodzicami. Sam sąd z kolei w uzasadnieniu postanowienia kończącego sprawę zaznaczył, że „obecnie nie ma podstaw do zmiany formy ograniczenia władzy rodzicielskiej poprzez umieszczenie małoletnich w instytucjonalnej pieczy zastępczej, ze względu na starania i zmianę postawy rodziców”. W opinii Ordo Iuris, sąd, stwierdzając brak podstaw do dalszego przebywania dzieci w placówce, powinien z urzędu zmienić postanowienie o zabezpieczeniu i zdecydować o natychmiastowym powrocie małoletnich do naturalnego, rodzinnego środowiska. Tak się nie stało. Dopiero po wniosku pełnomocnika o pilne rozpoznanie wniosku o uchylenie zabezpieczenia w postaci umieszczenia dzieci w pieczy, sąd rozpoznał go, uwzględniając jego żądanie i umożliwiając tym samym faktyczny powrót dzieci do domu.

Zgodnie z orzecznictwem Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, należy wskazać, że więzi rodzinne mogą zostać zerwane jedynie w bardzo wyjątkowych okolicznościach i należy zrobić wszystko, by chronić relacje osobiste oraz, gdy to stosowne, „odbudować” rodzinę. Nie wystarcza wykazać, iż dziecko może zostać umieszczone w środowisku korzystniejszym dla jego wychowania. Identyfikacja najlepszych interesów dziecka oraz ocena ogólnej proporcjonalności danego środka będzie wymagała od sądów zważenia szeregu czynników. Trybunał dotąd nie ustalił wyczerpującego katalogu takich czynników, które mogą się zmieniać w zależności od okoliczności danej sprawy. Dążąc do zidentyfikowania najlepszych interesów dziecka oraz oceniając konieczność każdego ze środków zaproponowanych w kontekście postępowania dotyczącego odebrania dziecka rodzicom, sąd krajowy musi wykazać, iż miał na względzie, między innymi, wiek, dojrzałość oraz ustalone życzenia dziecka, potencjalny wpływ na dziecko odejścia od swej biologicznej rodziny oraz relację dziecka z krewnymi (Wyr. ETPCz z 13.03.2012 r., Y.C. v. Wielka Brytania, skarga Nr 4547/10, Legalis).

„W tej sprawie z jednej strony mamy do czynienia z szczęśliwym finałem – dzieci dzięki ogromnej determinacji i pracy rodziców wracają do domu! Z drugiej strony nie można przejść obojętnie obok samego przebiegu postępowania. O odebraniu dzieci rodzicom sąd zdecydował jeszcze przed pierwszą rozprawą, nie dając im tym samym możliwości zaprezentowania swojego stanowiska. Na pierwszą rozprawę rodzice musieli czekać rok. Na możliwość odwiedzenia przez dzieci domu rodzinnego kolejne kilka miesięcy. Na końcu sąd nie znalazł podstaw do tego, aby dzieci przebywały w pieczy zastępczej, jednocześnie nie uchylając swojego wcześniejszego postanowienia o umieszczeniu małoletnich na czas postępowania w pieczy zastępczej, wydłużając rozłąkę o kolejne tygodnie. Stęskniona, mocno poraniona rodzina, bezpodstawnie podlegała dalszemu rozdzieleniu. Tego typu sytuację można porównać do uniewinnienia oskarżonego przez sąd i jednocześnie braku uchylenia wobec niego aresztu. Tylko w tym przypadku mamy do czynienia z dziećmi, dla których odseparowanie od rodziców nawet przez krótki okres czasu, może doprowadzić do ogromnej traumy, z którą przyjdzie im się mierzyć nawet do końca życia” – komentuje adw. Magdalena Majkowska z Zarządu Ordo Iuris.